The last walk

 

Nog één volle dag in Wales. We bezochten the Iron Works in Blaenavon, opgenomen door de UNESCO als werelderfgoed. Ofschoon er niet zo heel erg veel meer van over is, was het buitengewoon interessant om te zien hoe vroeger ijzererts gewonnen werd (hierna bezochten we de Big Pit om zo'n ijzermijn eens van dichterbij te bekijken) en vervolgens werd gesmolten tot gietijzer'. Hemeltergend on te zien hoe de arbeiders werden uitgeknepen en uitgebuit. Het duurde tot ver in de twintigste eeuw voor de fabriek werd uitgebreid met douches. Tot dat moment moesten de mijnwerkers en de smelterij-arbeiders zich maar thuis wassen. Een douche bestond niet in die dagen. We sloten de dag af met een laatste wandeling langs een van de kanalen in de omgeving en met een onvermijdelijke Welsh ale.

The Blorenge

 

Onder de rook van Abergavenny beklommen we vandaag de heuvels die ons een uitzicht boden op The Blorenge van 555 meter hoog en de stad Abergavenny. Een heerlijke wandeling op een zonnige dag, ofschoon het bovenop toch nog onverwacht koud was. Meer van hetzelfde eigenlijk, dit landschap maar gelukkig kunnen we er niet genoeg van krijgen.

Allt yr Esgair

 

Zuid Wales blijkt een groene landstreek, gul en overvloedig. Het regent hier ook vaak genoeg en bomen, planten en gewassen doen er hun voordeel mee. Opvallend is de enorme verscheidenheid in vogels maar roofvogels zijn schaars. Af en toe een valkje of een buizerd en dat is het dan wel. Vandaag een wandeling tussen Abergavenny en Brecon, niet ver van Llangynidr. Deze landstreek biedt een typisch Engels landschap. Het verschil met bijvoorbeeld het Lake District is dat het merengebied ruiger is, terwijl hier in Zuid Wales het agrarisch landschap overheerst, weilanden en gewassen, zo ver het oog reikt.

Niet ver hier vandaan bezochten we nog de Llanthony priroy daterend uit het jaar 1100. Het ligt hier in een uithoek, vlak onder grens met Engeland. Uitsluitend te bereiken via smalle weggetjes, zo smal dat er slechts één voertuig tegelijk door kan. Aan beide zijden hoge heggen zodat je nooit kunt zien of er tegemoetkomend verkeer in aantocht is. Als het goed is, trappen beide chauffeurs op de rem en een van beiden moet dan besluiten achteruit te rijden naar de dichtstbijzijnde uitwijkgelegenheid. Een genot om in dit landschap te rijden!

Met D66 komt het nooit meer goed

 

"Die waarom-vraag, daar kan ik u geen antwoord op geven", verklaart Kaag. Nee, nogal logisch, er wordt gewoon geen onderzoek naar gedaan. Kaag zegt er spijt te hebben dat opeenvolgende besturen en partijleiders, inclusief zijzelf, niet adequaat ingrepen en ook niet bekendmaakten wat het vrouwelijk slachtoffer was overkomen. Partijvoorzitter Everhardt zegt: "Ik heb er geen verklaring voor".

Het is tenenkrommend dat de politieke leiding van deze partij met zulk zwak en volslagen idioot verweer komt. Nog ernstiger is dat de leden van de partij er genoegen mee nemen. En vergeet niet dat er nog 19 andere klachten zijn ingediend bij de partijleiding. Maar daar praat niemand meer over! Onvoorstelbaar en buitengewoon kwalijk. Voor mij heeft D66 nu, ik zei het al eerder, definitief afgedaan als een politieke partij die we serieus zouden kunnen nemen. Vooral partijleider Kaag heeft mij onvoorstelbaar teleurgesteld. Wat een waardeloze minkukels.

River Usk

 

Op de weg van Abergavenny naar Brecon ligt een klein dorp, Llangynidr. Gelegen aan de River Usk. Hier vindt men een prachtige brug over de rivier, daterend uit 1700. Naar verluidt de oudste brug over de Usk. De brug is 69 meter lang en de weg is 2,4 meter breed, imposant en schilderachtig. De wandeling langs de oever van de Usk is even prachtig als bij tijd en wijle glibberig, uitgerekend op die delen waar je geen twee voeten naast elkaar kunt plaatsen. De rivier ontspringt in de Brecon Beacons en stroomt in zuidoostelijke richting door Brecon, Crickhowell, Abergavenny en Usk, vervolgens door Newport om uit te monden in de Severn, met 354 kilometer de langste rivier in het Verenigd Koninkrijk.

Brecon Canal and Brecon Beacons

 

Inmiddels meer dan vijftig jaar geleden sliep ik aan de voorzijde van Brecon cathedral en mijn reisgenoot, we liftten apart, bleek de volgende ochtend aan de achterzijde zijn slaapzak te hebben uitgerold. Het leven was niet gemakkelijk in die jaren maar om een of andere reden leek het alsof een soort rust over me neerdaalde toen ik tegen de avond mijn rugzak naast de kathedraal liet neerploffen. In die jaren was ik nog bevattelijk voor een zekere mate van spiritualiteit, nu zou ik op zoek moeten naar een andere verklaring voor dat weldadige gevoel van rust in een leven vol verwarrende gevoelens en avonturen.

Wij logeren nu in Gilwern, niet ver van Brecon, waar de rivier de Usk dwars door het stadje stroomt. Enkele tientallen meters hoger ligt een stelsel van kanalen - the Monmouthshire Canal en the Brecon and Abergavenny Canal - waarvan  nu nog zo'n 35 mijl in stand is gebleven. Vroeger, het stelsel werd eind achttiende eeuw aangelegd, vormde het kanalennet een belangrijke manier van vervoer van goederen. Nu varen er enkel nog narrowboats. Te huur à raison van GBP 1.000 voor vier dagen. Dan beperken we ons maar tot de wandeling.

Na de wandeling togen we naar de Brecon Beacons, een wijds panorama van heuvels waar schapen en wilde paarden rondlopen. Je kunt in een straal van 360 graden om je heen kijken zonder menselijke activiteit of bouwsels te zien. Onze route bracht ons van Gilwern naar Penderyn - waar een  uitstekende whisky wordt gedestilleerd die ik gister al in de plaatselijke supermarkt had buitgemaakt - en via Brecon weer terug naar Gilwern. Het laatste deel voerde over de A4058, een country lane zoals je je dat voorstelt: een smalle weg met aan weerszijden hoge heggen. De meeste weggebruikers mijden zulke wegen met als gevolg dat we ons alleen op dat traject waanden met slechts heel af en toe een tegenligger. Een heerlijke route.

Tintern Abbey

 

Na Bath verlieten we de Motorway voorgoed en vanaf Chepstow volgden we de A466 dwars door de Wye valley, het eerste stuk links van de oever, even na Tintern Abbey rechts van de rivier. Een werkelijk idyllisch gebied. Niet zo vreemd dat die Cisterciënzer monniken in de twaalfde eeuw juist op deze plek een prachtige abdij optrokken. De tweede abdij van deze denominatie in het Verenigd Koninkrijk, de eerste in Wales, gesticht in 1128. De pest zaaide dood en verderf in 1349, later gevolgd door financiële problemen en plunderingen door de Welsh. De genadeslag voltrok zich in 1536 toen Hendrik VIII alle kloosters en abdijen in zijn rijk ontbond. Wat er nu nog van de abdij over is laat nog genoeg van de vroegere grandeur zien. Een fascinerende plek in een prachtig Welsh landschap.

In memoriam Jeroen Brouwers (1940 - 2022)

 

Sinds jaar en dag ben ik een groot bewonderaar van Jeroen Brouwers. Ik verdacht mezelf er soms van hem kritiekloos te bewonderen als ik me er weer eens op betrapte ook van zijn nieuwste boek mateloos te genieten. Maar kritiekloos ben ik niet. Sommige romans zijn wat mij betreft minder geslaagd, zoals bijvoorbeeld Datumloze dagen en Bittere bloemen. Maar zelfs dan bleef er nog zoveel over om je over te verheugen. Als stilist is Brouwers onovertroffen, geen enkele schrijver kan ook maar aan hem tippen. Tom Lanoye roemt hem als de man die taalkathedralen bouwde en dat is treffend beschreven. Zijn laatste roman Client E. Busken is daadwerkelijk zo'n taalkathedraal met onnavolgbare taalvondsten en die schitterende afwisseling van diepe tragiek met hilarische momenten.

Al vanaf zijn zestigste kondigde Brouwers telkens aan dat hij wel spoedig het loodje zou leggen, dat dit toch zijn laatste boek zou zijn, hij had weinig vertrouwen in een lang leven maar perste er toch maar mooi 82 jaar uit. Gelukkig maar want hij heeft een literair oeuvre van jewelste achtergelaten. Zelf genoot ik misschien wel het meest van zijn polemieken, een genre waarin hij echt op eenzame hoogte acteerde. Zijn laatste romans Hout en Client E. Busken behoren voorgoed tot mijn persoonlijke canon, ik zal ze nooit vergeten en blijven lezen. Maar zijn magnum opus is wellicht De laatste deur, een tweedelige uitgave over schrijvers die in het Nederlands schreven of dichtten en op enig moment besloten uit het leven te stappen. Een zeldzaam indrukwekkende uitgave, getuigend van een grote liefde voor de schrijver of schrijfster die in de Nederlandse taal uitdrukking probeerde te geven aan gevoelens, gedachten, ideeën maar uiteindelijk niet kon wachten tot het lichaam het door slijtage of wat dan ook af liet weten. Succesvol als schrijver of juist niet. Door al die schrijvers die op enig moment geen andere weg meer voor zich zagen dan die van de zelfmoord (en Brouwers zou geen Brouwers heten als hij allerlei eufemismen voor de zelfgekozen dood niet tout court afwees. Hij gruwde van een term als 'zelfdoding' en beargumenteerde in heldere taal waarom alleen het begrip 'zelfmoord' een correcte weergave van de hand aan zichzelf slaan kon zijn.) op te nemen in dit unieke standaardwerk bewees hij hen de eer die ze verdienden. De laatste deur is niets anders dan een daad van barmhartigheid.

Ik herhaal het nog maar eens: Jeroen Brouwers was de laatste grote schrijver in de Nederlandse taal. Het is leeg nu hij er niet meer is. Ik kan me niet meer verheugen op toch nog weer een nieuwe Brouwers. En ik zie ook geen schrijftalent dat in de buurt komt van deze taalgeweldenaar. Ja, er zijn gelukkig wel degelijk schrijvers die de taal voortreffelijk beheersen en die zich ook als uitstekend stilist hebben laten zien. Ik denk dan vooral aan Benno Barnard en Mathijs Deen. Maar van Brouwers neem ik met een diepe buiging afscheid. Dank, voor zoveel onvergetelijke boeken, voor al dat grenzeloze leesplezier. In 2014 maakte Stephan Vanfleteren een aantal prachtige foto's van Jeroen Brouwers. Vooral de foto en face waarop we de schrijver van links af in het gelaat kijken is voor mij iconisch. De borstelige wenkbrauwen, die blik in de ogen die niet meer naar ons is gericht maar naar ergens in de verte. Een werkelijk schitterende foto die ik hier niet kan laten zien. Maar u vindt hem zo als u er even naar zoekt.

In memoriam Jeroen Brouwers. Ik begin gewoon weer van voren af aan. Ik heb vrijwel al zijn boeken in mijn bibliotheek staan.

Bath

Bath is een relatief kleine stad met circa 80.000 inwoners, gelegen aan de Avon, in Somerset, aan de voet van de Cotswolds. Na London de drukst bezochte toeristenplaats in Engeland. De Romeinse baden hebben we dan ook niet bezocht, de rij wachtenden was veel te lang. En dan moet het hoofdseizoen nog beginnen. Bath staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Vrijwel alle gebouwen zijn opgetrokken in de zogeheten Bath stone, kalksteenachtige grote blokken, okergeel. De stad werd al in de eerste eeuw van onze jaartelling gesticht door de Romeinen. Het is een buitengewoon fraaie stad met een welhaast mediterrane uitstraling. In de zomer zal het hier geen pretje zijn. Wij hadden geluk dit keer, een zonnige dag in de eerste helft van de maand mei. Morgen Wales.