De onzorgvuldigheid van de schriftstellers

 

Lezend in Het menselijke kwaad van Klaas Rozemond word ik weer eens geconfronteerd met het verhaal van Kaïn, u weet wel, de oudste zoon van Adam en Eva die zijn broer Abel doodt omdat het offer van Abel wél en het offer van Kaïn niét door God werd aanvaard. Jaloezie was het motief voor de eerste moord door de geschapen mens. Dit verhaal, dat natuurlijk begint met de zondeval door Eva, die Adam vervolgens meesleurt in haar onheil, wordt zoals u weet verteld in Genesis, het eerste bijbelboek.

Maar er zitten nogal wat haken en ogen aan dat verhaal. Noemt het dichterlijke vrijheid. Maar als de discrepanties te groot worden blijft er teveel over dat nog verklaard moet worden. Daardoor komt het hele principe van een schepping op drijfzand te rusten. Nu hebben mensen met een minimum aan verstand allang begrepen dat er van een schepping nooit sprake is geweest maar er zijn nog hele volksstammen die er heilig in geloven.

Na het doden van zijn broer verlaat Kaïn het ouderlijk huis en verwekt hij bij zijn vrouw een zoon, Henoch. En hij sticht een stad die hij naar zijn zoon noemt. En god geeft hem het wat wij nu een Kaïnsteken noemen waardoor niemand hem omwille van zijn wandaad zal doden.

Maar als Adam en Eva de eerste mensen waren, die twee zonen op de wereld zetten, waar kwam dan die echtgenote voor Kaïn vandaan? En als Kaïn zijn ouders verlaat om eindelijk eens op zichzelf te gaan wonen of uit schaamte voor zijn broedermoord, waarom zou hij in vredesnaam een stad stichten? Voor wie? Waar kwamen die stadsbewoners opeens vandaan? En waar kwamen opeens al die mensen vandaan die de dood van Abel zouden willen wreken? En hoe zag dat Kaïnsteken er eigenlijk uit? Ik lees op verschillende plaatsen dat het om doorlopende wenkbrauwen zou gaan!

U ziet, hersenkrakers te over. De schrijvers van het boek Genesis maakten zich daar geen zorgen over en vonden dit soort spitsvondigheden kennelijk alleen maar lastig. Ik heb er dat boek Genesis nog eens op nagelezen (ja, deze atheïst beschikt inderdaad over een bijbel), vijftig hoofdstukken in iets meer dan veertig pagina's, maar werd niets wijzer. Genesis beperkt zich in 4:17 tot de volgende tekst: "En Kaïn bekende zijne huisvrouw (de schrijvers vonden het niet nodig haar een naam te geven) , en zij werd bevrucht en baarde Henoch; en hij bouwde eene stad, en noemde den naam dier stad naar den naam zijns zoons Henoch". Vervolgens wordt er stevig op los gebaard en al snel doet in 4:19 de veelwijverij zijn intrede. Een zwaar beroep op intellect wordt er niet gedaan in dit eerste bijbelboek. Verbeeldingsvermogen, daar draait het om.

U begrijpt natuurlijk wel dat het knap lastig was voor Kaïn aan te voelen dat zijn broedermoord moreel onbetamelijk was. Er was immers nog helemaal geen gemeenschap die een moraal had kunnen ontwikkelen. Toch vreest Kaïn gedood te zullen worden door medeburgers. Maar die waren er nog helemaal niet! Ook waarom god hem het Kaïnsteken geeft waardoor hij niet gedood zal worden door zijn naasten (die er, ik herhaal het nog maar eens, nog helemaal niet waren) blijft zonder ook maar de geringste toelichting.

A treshold crossed - Hoe Israël een apartheidsstaat werd

 

In een zeer uitgebreid en zeer goed gedocumenteerd rapport stelt HRW Human Rights Watch dat Israël beschouwd dient te worden als een apartheidsstaat en op grond daarvan misdaden tegen de menselijkheid begaat. Het rapport is getiteld A treshold crossed en is gedateerd 27 april 2021. Een beperkte samenvatting daarvan vindt u in de Volkskrant van vandaag. Als u het hele rapport wilt inzien, klik dan hier. 

Op deze plaats beperk ik mij tot een aantal illustraties uit het rapport die in zeer verkorte vorm de inhoud van het rapport weergeven. Aan duidelijkheid laten ze niets te wensen over. Door op de illustraties te klikken maakt u ze groter en onmiddellijk leesbaar.

Toch zou u er goed aan doen het rapport eens wat nader te bestuderen. We zijn nogal snel geneigd het hoofd af te wenden wanneer kritiek aan Israël aan de orde is. Voor je het weet, word je beschuldigd van antisemitisme. Het is mij vaak genoeg overkomen. Maar we moeten ons daar niet door laten weerhouden. Zeker niet nu de Palestijnen door steeds meer Arabische staten in de kou worden gezet. Deze staten hechten duidelijk meer waarde aan economische betrekkingen met de staat Israël dan aan de rechten van de Palestijnen.

Alleen bescheidenheid kan de menselijke soort redden

 

Op dit moment lees ik Het menselijke kwaad van de filosoof en strafrechtwetenschapper Klaas Rozemond. Een razend interessant boek dat zich geheel concentreert op het proces Eichmann en dan met name de visie en het commentaar daarop van Hannah Arendt. Ik kom hier binnenkort uitvoerig op terug. 

Daarnaast is er een interessant boek verschenen van de Belgische filosoof en hispanist Peter Venmans onder de titel De ontdekking van de wereld. Ook dit boek gaat over Hannah Arendt. Ook daar kom ik binnenkort op terug. Wel nu alvast een citaat van Karl Popper uit dit laatste boek waarmee hij de wereld wil beschermen tegen grote ideologieën die vroeger of later ontaarden zullen:

"Als we de wereld niet opnieuw in het ongeluk willen storten, moeten we onze dromen over het gelukkig maken van de wereld opgeven. Maar we moeten desondanks toch wereldverbeteraars blijven – maar bescheiden wereldverbeteraars. We moeten ons tevreden stellen met de nooit eindigende taak het lijden te verminderen, vermijdbaar kwaad te bestrijden, misstanden op te ruimen; en daarbij moeten we steeds de ogen open houden voor de onvermijdelijke ongewilde gevolgen van ons ingrijpen, die we nooit geheel kunnen voorzien en die maar al te vaak de balans van onze verbeteringen passief doet staan.”

Naar aanleiding van deze literatuur bekeek ik twee documentaires. De eerste was The specialist, een indrukwekkende documentaire over het proces Eichmann van Rony Brauman en Eyal Sivan. De tweede documentaire is getiteld Hannah Arendt met Barbara Sukowa in de hoofdrol en is van Margarethe von Trotta. Een prachtige film over een van de meest intrigerende vrouwen van de vorige eeuw.

Gaasterland revisited

 

En de volledige fotoreportage van deze Frieslandreis vindt u hier.

Ylst en Bolsward

 

De laatste dag van deze week in Friesland. We bezochten Ylst en Bolsward. Ylst is een prachtig oud stadje waarvan de hoofdstraat aan weerskanten van een niet al te brede vaart ligt. De huizen, aan weerszijden begint aan de achterzijde meteen het weiland, liggen direct aan de straat en hun voortuinen liggen aan de vaart. Overtuinen noemt men ze hier. 

Daarna dwars door de Friese polders - een werkelijk schitterende route - naar Bolsward gereden, ook een zeer aantrekkelijk stadje van nog geen tienduizend inwoners. Helaas werd werkelijk de hele stadskern juist nu op de schop genomen. We beperkten ons tot de prachtige gotische Martinikerk, gebouwd tussen 1446 en 1466. Voorzien van een klassiek zadeldak maar ook van een prachtige galmkast in de toren. Het zondagse klokgebeier zal vast een mooi sonoor geluid geven, het interieur is niet spectaculair maar sereen, gelukkig geen barokke overdaad maar dat ligt ook niet voor de hand bij protestantse kerken. Het preekgestoelte stamt uit 1662 en het orgel is uit 1781, een volbloed barok orgel compleet met engeltjes en wat daar nog meer bij hoort. Niet om aan te zien maar vast met een fraai geluid.

Riisterbosk

 

Merkwaardig genoeg kozen de nazi's deze plek uit om hun dood en verderf zaaiende V1 en V2 te lanceren. Werner von Braun in Friesland. Het Riisterbosk is een gecultiveerd bosperceel waar vooral veel monumentale beuken te vinden zijn. De eerste blaadjes ontluiken aan de bomen die het eerste zonlicht pakken. It's just a perfect day. De wandeling brengt ons bij de Mirnser klif van waaruit je weer prachtig over het IJsselmeer uitziet.

In Guns we trust

 

Wilt u weten hoe ziek de Amerikanen zijn? Kijk dan eens in de Volkskrant naar de foto's van de fotograaf Gabriele Galimberti. Wat hebben wij in vredesnaam gemeen met een volk dat het wapenbezit verheerlijkt en dat nog belangrijker vindt dan het eigen leven of de eigen gezondheid? In mijn ogen zijn en blijven het Neanderthalers. De foto's zijn prachtig, het beeld is schokkend. Er gaapt een gat tussen ons en de Amerikaan dat door de evolutie nauwelijks kan worden overbrugd.

Naast het verheugende nieuws over de veroordeling van de moordenaar van George Floyd stond het bericht dat een zwart meisje van 16 jaar door de politie was doodgeschoten in Ohio. Natuurlijk hoort een meisje van 16 niet met een mes te zwaaien maar moest ze daarom sterven?

In Amerika zegt men: "niet het wapen is dodelijk maar de dader". Ach wat een tragisch volk! Wel onze voorvaderen natuurlijk. Wat is er onderweg toch misgegaan? Jill Lepore heeft daarover in Deze waarheden behartenswaardige woorden geschreven. Maar de werkelijkheid van vandaag is dat speelgoedfabrikanten in de USA verantwoordelijk zijn voor de onbedoelde schade die hun producten aanrichten. Wapenfabrikanten blijven gevrijwaard van zulke verantwoordelijkheid!

...maar het land is van de boeren

 

De wind draaide een kwartslag, veegde de lucht schoon en liet een bleke zon toe, een prachtige dag voor een fietstocht van meer dan 70 km. Gelegenheid om plaatsjes te bezoeken die we niet eerder tegenkwamen. Via Hooibergen naar het pittoreske Sloten om vandaar de tocht via Tjerkgaast, Spannenburg en St Nicolaasga voort te zetten naar het prachtige Langweer, een goed verborgen juweeltje, waarna we doorreden naar Janesloot om langs de oostkust van het Koevordermeer weer terug te keren naar Idskenhuizen en vandaar dwars door de weilanden terug naar Spannenburg. We rondden het forse Slotermeer, dat we pas bij Balk te zien kregen, aan de noordelijke kant. Balk is een heel verrassend plaatsje, als alle andere stadjes lamgelegd door de pandemie. Een prachtige slotetappe dwars door bossen en weilanden bracht ons weer terug in Oudemirdum. 

We weten dat morgen de temperatuur weer een stuk daalt, reden om de fiets in de schuur te laten en de wandelschoenen aan te trekken. Het Rijsterbos is dan ons doel. Twee zaken vallen ons duidelijk op. Overal zie je vakantieparken verrijzen, het toekomstige toerisme is hier in de maak, de prijzen zullen snel stijgen en in de zomers kun je hier maar beter wegblijven. En op de tweede plaats zijn er in alle direct aan het water gelegen plaatsjes, hoe klein ook, enorm veel ondernemers actief in met name de bouw en onderhoud van plezierjachten. Friesland leeft van het watertoerisme maar het land is van de boeren en die beperken zich, althans zo lijkt het toch voor de oppervlakkige waarnemer die ik ben, tot de veeteelt en varkensschuren.

Hoge lucht en verre horizont

Dit is het land van Slauerhoff - "alleen in mijn gedichten kan ik wonen". De laatste ijstijd wierp in de noordelijke Nederlanden een wal van morene op die zo'n beetje van Texel (De Hoge Berg) over Oudemirdum in Friesland liep. Hier aan de Gaasterlandkust zijn op drie plaatsen nog van die steenophopingen te vinden. Ze noemen dat hier een klif: de Oudemirdumer klif, 't Mirnserklif en de Rode klif, even voorbij het pittoreske haventje van Laaxum. Die laatste klif is tevens de hoogste, circa tien meter boven NAP. De benaming klif is wat grotesk, meer dan een kleine welving in het landschap is het eigenlijk niet. Maar ze spreken wel tot de verbeelding. De Oudemirdumer klif biedt uitzicht op de imposante windmolens aan de noordkust van de Noord Oost Polder, Bij de Rode klif waan je je aan een grote zee en als je boven op deze verheffing uit het land staande naar links kijkt zie je een grote dalendglooiende groene weide die uitmondt in een bescheiden kustlijn.

De koude noordenwind is gaan liggen vandaag, een bleke zon doet zijn best, de lucht boven het water is heiig, in de verte een eenzame zeiler die zich alleen op de wereld moet wanen. Er is nauwelijks wind en het is stil, de luchten zijn hoog en van de vogels, de horizonten als altijd hier, ver weg. 

Een reiger landt op de korte pier van het haventje van Laaxum. Aangetrokken door een dode en aangebeten vis die aan de waterrand half in het water dobbert, half op een dode steen liggen blijft. De reiger vertrouwt het niet, ruikt aan de vis en besluit dat hier geen smakelijk hapje op hem ligt te wachten. Indrukwekkend is zijn vleugelslag als hij teleurgesteld wegvliegt, de staartveren gespreid, de vleugelveren zo groot mogelijk gemaakt om hem maximaal liftkracht te geven. Op zulke momenten ervaar je de onvoorstelbare kracht van een gestage evolutie. Is Friesland niet de mooiste provincie van ons land?

Gaasterland

Het is koud hier in Friesland, midden april 2021 maar de zon schijnt en dit is een van de mooiste provincies die we hebben. Gaasterland dit keer, we verblijven in een werkelijk idyllisch huisje in Oudemirdum, vlak aan de IJsselmeerkust, niet ver van Mirns waar in 1943 een Amerikaanse bommenwerper een noodlanding moest maken op het kerkhofje waarbij behalve zeven bemanningsleden ook de klokkenstoel sneuvelde.

We passeren Laaksum, Stavoren, Molkwar en Hindeloopen, pittoreske stadjes van lang geleden, ze zijn nog steeds prachtig en meer dan de moeite waard. In de zomer is het geen doen hier, te druk, zeker wanneer er geen pandemie heerst. Maar zo'n zonnige dag in april, ook al is het koud, biedt een perfekte gelegenheid om dit soort stadjes te bezoeken.

We zien onderweg valkjes, reigers, de onvermijdelijke eenden en ganzen maar ook, toch bijzonder helaas, twee grutto's. Friesland was de provincie van de weidevogels. Is de provincie van groen en luchten. Maar het groen zet je al gauw op het verkeerde been. Het is een en al monocultuur hier. Voor de oppervlakkige toerist (en ik behoor daartoe) is het heerlijk, het is weids met alleen maar verre horizonten en grote weidse luchten maar de werkelijkheid is weerbarstiger. De weidevogels nemen in onrustbarend tempo af in diversiteit en aantallen. Roofvogels zijn evenzo schaars geworden, soms zelfs worden ze afgeschoten omdat ze de jagers hinderen en prooi nemen die de jager het liefste door het vizier van zijn dodelijk wapen ziet.

Dit alles neemt niet weg dat ik nog steeds zo ontzettend graag kom hier. Friesland is een heerlijke provincie die voortdurend je verbeelding tart. Friesland maakt ruimte in je kop en in je geest. Dit is niet de eerste en zeker niet de laatste keer dat we hier zijn.

"Je kunt niet van literatuur houden en de bijbel als tekst verwerpen", waarheid of misverstand?

 

Ik lees wel eens de kortere stukjes van Arnon Grunberg of een enkel essay. En zag ook zijn tv-serie Europeaan in New York. Hij lijkt mij een sympathieke kerel, vooral omdat je hem zelden een ander mens zult horen veroordelen. Van zijn romans heb ik alleen de eerste gelezen, Blauwe maandagen. Ik vond dat destijds een goed boek maar verder ben ik niet zo'n liefhebber van fictie.

Eerder deze week werd hij door Thijs van den Brink van de EO geïnterviewd in Adieu God. Ook hier laat hij zich zien als een aimabel mens, die vooral probeert de ander te begrijpen. Ik zou daar misschien wel eens een voorbeeld aan moeten nemen maar dat is een gedachte die ik ook meteen weer verwerp. Over verwerpen gesproken: "je kunt niet van literatuur houden en de bijbel als tekst verwerpen", zegt Grunberg na enig nadenken letterlijk op een vraag van van den Brink.

Maar dat vind ik dan toch weer een, laten we zeggen al te cryptische opmerking. Ik weet dat het merendeel der mensen nog steeds wil geloven in een godheid. Treurig maar waar. Maar de bijbel heb ik echt gelezen, ik denk voor het laatst in zijn geheel een jaar of vijftien geleden. Het archaïsch taalgebruik is aan mij echter niet besteed, maar wat bedoelt Grunberg precies met verwerpen? Voor mij is godgeloof volstrekte onzin, het is een concept waar ik absoluut niet mee uit de voeten kan. Ook denk ik dat de teksten uit de bijbel ten grondslag liggen aan een aantal zeer hardnekkige maatschappelijke misstanden waar we maar niet van af lijken te kunnen geraken. Denk aan de verhouding tussen mannen en vrouwen, denk aan homofobie, denk aan de moraaldiscussie (het is echt een ernstige dwaling te veronderstellen dat alleen monotheïsme tot een moraal kan leiden) Dus ik zou niet van literatuur houden omdat ik de bijbel verwerp? Nee, Arnon Grunberg, die stelling is echt onhoudbaar! Ik ben het levende bewijs daarvan.

Vuurduin

 

Zo heet de vuurtoren op Vlieland, een eiland dat ik sinds 1959 meerdere malen bezocht en nu het toneel vormde voor de filosoof Eva Meijer. Zij schreef dit Vuurduin op uitnodiging van de Maand van de Filosofie. Een essay over vooral de natuur die teloorgaat. Teloorgaat omdat wij mensen ons ooit eens buiten die natuur plaatsten. We kennen allemaal de passages uit Genesis waarin god de mens stelt boven fauna en flora. Een jammerlijke vergissing. Vanaf het prilste begin heeft homo sapiens zich ingespannen om de biodiversiteit om zeep te helpen. Lange tijd onttrokken zich de gevolgen van ons handelen aan onze waarneming. We waren  nog met te weinigen. Nu is dat wel anders en ook al zijn er nog hele volksstammen die zich niets gelegen laten liggen aan ons verwoestend bestaan, aangevoerd en aangevuurd door onverantwoordelijke politici en rattenvangers, het klimaat wordt door de mens volledig uitgehold en uitgewoond. Uiteindelijk zullen alleen onze nazaten daarvan de dupe worden maar daar trekken wij ons vooralsnog maar bar weinig van aan. Rentmeesterschap?

Eva Meijer schreef een essay over dit onderwerp. U vindt mijn bespreking daarvan hier.

De opstand van de natuur

 

In de late middeleeuwen deed zich in Europa een periode van forse afkoeling voor, een periode die men gewoonlijk aanduidt met "de kleine ijstijd". De historicus Philipp Blom heeft daarover een prachtig boek geschreven onder de titel De opstand van de natuur. Hij laat ons zien dat wij al met al niet veel opgeschoten zijn sinds de 17de eeuw. De wetenschappelijke methode noch talloze technologische innovaties hebben ons kunnen behoeden voor de klimaatramp die zich momenteel over ons voltrekt. Ook ons denken, religieus of seculier, heeft ons niet dichter bij een serieuze aanpak van deze problemen gebracht.

Wilt u meer weten over dit prachtige boek, klik dan hier. Maar beter nog koopt u het boek zelf, het is zeer goed geschreven. Twee zinnen uit dit boek ter illustratie:

De homo sapiens is een intelligente primaat, maar hij is tegenwoordig niet wijzer dan eeuwen geleden - hij heeft alleen groter speelgoed. Het enige verschil tussen ons en andere dieren is dat de homo sapiens niet uitsluitend is aangewezen op genetische aanpassing, maar door zijn culturele technieken en ideeën de evolutie kan versnellen.

Laten we Amazon collectief boycotten

 

Ik verklaar hierbij dat ik nooit inkopen zal doen bij Amazon. En misschien zou u hetzelfde moeten overwegen. Lees hier eens hoe dit Amerikaanse bedrijf omgaat met werknemers en hun recht om zich in vakbonden te verenigen. Jeff Bezos, met afstand de rijkste man ter wereld met een geschat vermogen van meer dan 191 miljard dollar (kunt u zich zoiets voorstellen?) wordt niet alleen rijk over de ruggen van zijn medewerkers maar ook omdat het bedrijf een onwaarschijnlijk slechte ecologische voetafdruk achterlaat. Ook, en dat al u niet verbazen, staat Amazon bekend als 's werelds grootste belastingontwijker. Dit is het hyperkapitalisme waar de wereld kapot aan gaat.

Wist u dat Amazon-medewerkers werkdagen van 10 uur hebben waarin ze slechts twee maal per dag het toilet mogen bezoeken? En wij maar denken dat de slavernij ergens in de 19de eeuw was afgeschaft. Amazon is een ziek en pervers bedrijf. Jeff Bezos is een zieke en perverse man.

Het gemiddeld uurloon in de VS ligt tussen de 8 en 12 USD. Daarmee verdient Jeff Bezos een factor 372.907 meer dan iemand op de werkvloer. Kan iemand mij een halve geldige reden noemen waarom dit soort zieke verhoudingen acceptabel genoemd zouden kunnen worden?

Stain

Tjeenk Willink loopt op eieren

 

Ik was toch ook wel lichtelijk verbaasd toen ik de uitlatingen van de informateur over Rutte las. Ik vond hem wel erg lankmoedig. Ook was het op zijn zachtst gezegd merkwaardig hoe hij de verantwoordelijkheid voor de bestuurscultuur van het afgelopen decennium uitsmeerde over alle politieke functionarissen. Daarbij ging hij toch wel heel erg nadrukkelijk voorbij aan nu juist de zeer specifieke gedragingen (in mijn ogen misdragingen) van de premier: geen geheugen, geen actieve herinneringen en herhaaldelijk liegen.

Nu moet Tjeenk Willink zijn uitlatingen herfraseren. En dat lijkt me terecht. Tot nu toe zijn alleen de CU en de SP helder over de situatie: zij sluiten samenwerking met Rutte uit. Segers wordt ook in eigen kring hevig bekritiseerd voor het uitsluiten van aanvankelijk alleen Rutte maar in tweede instantie ook de VVD. Ik vind dat moedig van hem en ook terecht. Ploumen en Klaver hebben de deur nog op een kier staan en dat verbaast me al met al dan toch. Ik vermoed dat zij er van uitgaan dat er geen haalbare coalitie met de VVD kan worden gesloten en dus ontlopen ze liever het verwijt dat ze Rutte op voorhand al uitsloten. Dat is te verdedigen.

D66 en CDA willen wel verder met de VVD inclusief Rutte, dat hebben we allang begrepen maar het zal niet meevallen om tot een kabinet te komen dat in de Tweede Kamer een meerderheid heeft. Het einde van deze informatieronde is nog lang niet in zicht. Maar wie weet waar Tjeenk Willink nog mee kan komen.

Hey TRUMP Supporters This Is Your Dear Leader *Hilarious*

Grunberg schreef een stuk waarvoor hij zich zou moeten schamen

 

Arnon Grunberg pleit in de Volkskrant met hartstocht voor vrijspraak van Rutte. Een zeer merkwaardig stuk al met al vooral omdat Grunberg bij alle feilen van Rutte wijst op anderen die hetzelfde of erger deden terwijl hij geen argumenten aanhaalt waarom Rutte dan per se zou moeten blijven.

Wat ik Grunberg het meest kwalijk neem is het grote gemak waarmee hij over het schofferen van de Groningers heen stapt. Letterlijk schrijft hij:  helemaal niets! Hij noemt Groningen niet eens! En lees eens hoe hij over de toeslagenaffaire schrijft: "De toeslagenaffaire? Een schande, maar uiteindelijk is die schande erkend en wordt er iets van Wiedergutmachung uitbetaald. Een land als Amerika is veel minder geneigd zijn schandes te erkennen en te bespreken". 

Je moet maar durven. Maar Grunberg gaat nog verder en schrijft: "Als politiek de kunst van het haalbare is, dan moet men een premier, of president, beoordelen op de catastrofes die níét hebben plaatsgevonden". Werkelijk onvoorstelbaar dat iemand van wie ik een hoge dunk had met zulke redenaties durft te komen.

En zoals gezegd, Grunberg vermeldt niet één eigenschap of kwaliteit van Rutte om welke wij vooral nog geen afscheid van hem zouden mogen nemen. Hij erkent dat Rutte gelogen heeft en stelt dan de retorische vraag of dat mag. Een vraag die hij nadrukkelijk níét beantwoordt. In plaats daarvan verwijt hij de andere partijen dat ze Rutte collectief een mes in de rug steken. Nogmaals, je moet maar durven.

Zeer teleurstellend dit commentaar van de schrijver Grunberg, die doorgaans met veel meer evenwicht en distantie oordeelt. Ik vrees dat hij nu toch echt te ver van de Nederlandse samenleving verwijderd is geraakt. Grunberg slaat de plank volledig mis. En schreef een buitengewoon slecht onderbouwd pleidooi!

Rutte, we moeten jou niet meer!

 

Niet alleen heeft Rutte geen visie en geen werkzaam geheugen, hij ontbeert ook gezichtsvermogen. Voeg daarbij zijn jarenlange status als pathologische leugenaar en een kind begrijpt dat Rutte wel de laatste persoon is aan wie je het ambt van premier moet gunnen. Kaag beet niet door, Hoekstra evenmin en hedenochtend verschijnt Rutte met de van hem bekende stralende lach op het Binnenhof. Ik kan het niet meer zien.

Ik moet erkennen dat juist de door mij verfoeide politici Wilders en Baudet in het debat van gisteren de enig juiste positie innamen. U en ik zouden na een nachtje slapen tot de konklusie gekomen zijn dat we maar beter op kunnen stappen. Zo niet Rutte. Hij zal verwijzen naar de bijna twee miljoen op hem uitgebrachte stemmen. Maar die stemmen werden uitgebracht voor Rutte zich voor de zoveelste keer weer eens niets wist te herinneren en voor de zoveelste keer aantoonbaar heeft zitten liegen. Zouden er nu verkiezingen plaatsvinden,dan zou het blok rechts van de VVD enorme winst boeken, ten koste van diezelfde VVD.

Ik vond het gisteren een uitstekend debat, waarin stukje bij beetje duidelijk werd dat politici weg kunnen komen met "ik heb er geen actieve herinnering aan", zelfs wanneer het om gesprekken van slechts een paar dagen geleden gaat. Jorritsma maakte het helemaal bont door rond een uur of half een te verzuchten dat ze moe was. Wat doe je daar dan in godsnaam? Veel 'en marge' en 'in de context' maar de waarheid spreken, ho maar.

En toen kwam het op de stemming aan, Rutte haalde opgelucht adem en gaat de volgende dag gewoon verder waar hij gebleven was. Dit is de man die in persoon eindverantwoordelijk is voor het bedrog van de Groningers en voor de knechting van tienduizenden Nederlanders door de belastingdienst en die zich in de afgelopen tien jaar heeft laten zien als een pathologische leugenaar. En die zou dan opnieuw premier van dit land worden? Het uitstekende debat eindigde dus met een enorme domper. Een zwarte dag voor de democratie.