Elzas

Op de flanken van de heuvels bij Gueberschwihr troffen we een oude man die ons vertelde dat hij in zijn leven drie keer van nationaliteit was veranderd zonder daar zelf om gevraagd te hebben. Zijn vader had in de Tweede Wereldoorlog voor de Fransen gevochten maar diens broer moest of had ervoor gekozen namens de Duitsers (te) vechten en om te voorkomen dat de beide broers tegenover elkaar zouden komen te staan besloot de broer zich aan te melden voor de strijd in Rusland.

In de Elzas is alles Duitstalig, de plaatsnamen en vrijwel alle statiën in de kerken hebben Duitse onderschriften. De oude mensen spreken een Duits klinkend dialect en de meeste mensen zijn er tweetalig. Onze oude zegsman vertelde ons dat de Alsaciens geregeld met wantrouwen bejegend werden omdat men veronderstelde dat niet duidelijk was waar hun loyaliteit zou liggen. De man: "Mais je suis Alsacien, Francais et Européen, in dieser Reihenfolge".

Hij raadde ons aan in Straatsurg het park te bezoeken bij de Place de la République waar een standbeeld was opgericht ter nagedachtenis aan de oorlogen, waarbij het dramatische aspect van de Elzassers was verbeeld door een treurende moeder die als een Piéta twee zonen in haar armen hield, beiden zonder tenue, opdat niet zichtbaar zou zijn dat de een de Fransen en de ander de Duitsers zou hebben gediend.

Het was een lelijk standbeeld overigens maar het verhaal van onze zegsman maakte het gedenkwaardig. Even gedenkwaardig als het eerste zicht op de kathedraal, komend vanuit de Rue Mercière. Het is een verpletterend beeld. Een kerk die niet nalaat te imponeren maar dat was ongetwijfeld ook de bedoeling. Probeer je voor te stellen wat voor een onuitwisbare indruk deze kathedraal moet hebben gemaakt op de eenvoudige landslieden die de stad bezochten in de veertiende eeuw. Een dergelijk gebouw gaat de menselijke verbeeldingskracht ver te boven maar juist dat werd nagestreefd door de bouwers. Groter en grootser, rijker, nog indrukwekkender dan elders te bewonderen was. Het gebouw intimideert in zekere zin en je kunt je niet aan de indruk onttrekken dat ook dat werd beoogd. Prachtig allemaal, het roosvenster met een doorsnede van 15 meter, het vermoedelijk door Erwin van Steinbach (en diens dochter) gebeeldhouwde timpaan, het uurwerkportaal en de engelenzuil. Maar het blijft een kerk, voor velen een heilige plaats maar de facto een oord waar voodoo wordt bedreven. Ik geniet van zulke plaatsen, rijk aan geschiedenis en cultuur en heden ten dage een anachronisme. Hoe vervreemdend om in dit godshuis talloze gesluierde of gehoofddoekte vrouwen als toerist rond te zien lopen.

In de eerste dagen werden we meerdere malen geconfronteerd met uiterst onaardige en onsympathieke Alsaciennes, was het toeval dat het in alle gevallen om vrouwen ging? Pas na ons gesprek met de oude man meenden we iets van deze ogenschijnlijke (?) vijandigheid te begrijpen.

De Elzas is één grote wijnrank en is bezaaid met stadjes van edelkitsch (denk aan Eguisheim, Kayserberg en Riquewihr). Alles draait om de bekende Elzaswijnen, de Riessling, de Sylvaner, de Gewurztraminer, de Edelzwicker en de Pinot Noir (bij voorkeur goed gekoeld te drinken). Heerlijk allemaal net als de Flammkuchen! Waarbij ik overigens een duidelijke voorkeur heb voor de Gewurztraminer,

Eén dag besteedden we aan Kamp Struthof bij Natzweiler, waar een sobere expositie is ingericht. En telkens wanneer ik een Denkmal herinnerend aan de Tweede Wereldoorlog bezoek, valt het me op hoezeer je weer geschokt wordt door de brutaliteit, de wreedheid en de hoogmoed van de nazis. En ook al meen ik inmiddels enig zicht te hebben op hoe dit inferno kon ontstaan, blijft het verbijsterend hoezeer het geweten het collectief liet afweten als het om joden of andere tegenstanders van  de machthebbers ging. Volstrekt amoreel. Als u in de buurt bent, bezoek dan dit kamp.