In de NRC van 19 juli staat een verfrissend interview met de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum naar aanleiding van haar jongste boek De nieuwe religieuze intolerantie. Een uitweg uit de politiek van de angst. Er zou sprake zijn van groeiende seculiere intolerantie jegens gelovigen. Ik begrijp die veronderstelling wel wanneer je kijkt naar boerka- of hoofddoekverboden, of naar de uitwerking van bijvoorbeeld laicité. Wat mij betreft is een boerkaverbod onzinnig, ook ambtenaren mogen aan hun uiterlijk laten zien dat ze er nog een persoonlijke overtuiging op na houden, zolang ze mij maar niet het gevoel geven dat ik vanwege mijn anders-denken rekening moet houden met een aparte behandeling. Alleen rechters dienen strikt neutraal - in alle opzichten - hun ambt uit te oefenen, zij behoren immers tot de trias politica en moeten de burger die met de rechterlijke macht wordt geconfronteerd volstrekt neutraal tegemoet treden.
Tegelijkertijd wil ik hier opmerken dat de intolerantie van gelovigen in mijn waarneming vele malen sterker en indringender is dan de vermeende intolerantie van seculieren, of die nu is ingegeven door angst voor fundamentalisme of wat dan ook.
Weigerambtenaren vindt Nussbaum niet zo'n probleem en verwijst daarbij naar de rabbi die weigerde haar dochter te trouwen omdat haar aanstaande echtgenoot geen jood was. "Dus ging ik op zoek naar een andere rabbi", aldus Nussbaum. Maar die vergelijking gaat mank. Ik snap nog dat een rabbi tot zo'n standpunt komt, ook al verwerp ik dat. Maar de rabbi is geen ambtenaar! Als ik aan het overheidsloket kom om mijn wettelijk vastgelegd recht op te halen, mag daar nooit een ambtenaar staan die kan zeggen: van mij krijg je dat recht niet, ga maar naar mijn buurman, misschien dat hij je dat recht wel wil geven.
Punt is wel dat Nussbaum haar gedachtegoed baseert op de heterogene Amerikaanse samenleving waar relatief weinig moslims wonen en waar nauwelijks nog sprake is van een dominante groep. Daarnaast beschouwt zij fundamentalistisch terrorisme vooral als een seculier en politiek verschijnsel, niet als een religieus fenomeen. Die interpretatie lijkt mij echter strijdig met de werkelijkheid. Je kunt de islam als politieke ideologie ontkennen noch scheiden van de islam als religie. De redenatie omdraaien - en dat is in essentie de redeneertruuk van de PVV - is natuurlijk onzin.
Nussbaum is geen tegenstandster van op religie gebaseerde scholen maar verbaast zich over artikel 23 uit de Nederlandse Grondwet op basis waarvan bijzonder onderwijs gesubsidieerd wordt. Martha Nussbaum is hoogleraar rechtsfilosofie en ethiek in Chicago en heeft een eredoctoraat van de Universiteit voor Humanistiek.
Nussbaum gelooft vooral in de kracht van onderwijs, met name vanuit de humaniora, de geesteswetenschappen. Ik breng daar tegenin dat zulk een vertrouwen zich moeilijk verdraagt met bijzonder onderwijs. Dat wij het seculiere deel van de samenleving moeten laten zien dat gelovigen ook gewone mensen zijn zal ik natuurlijk niet bestrijden. Maar hoe zit het dan met leerlingen op streng religieuze scholen, christelijk of salafistisch? Hoe leren we die jonge burgers zich op een moreel aanvaardbare manier tot hun andersdenkende en niet-gelovige medeburgers te verhouden?
Hoe het ook zij, een mooi interview met deze filosofe met een verfrissend heldere blik op de problemen van deze tijd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten