Grass kan niet dichten

Veel commotie in Duitsland en elders over het oerlelijke gedicht van Guenther Grass "Was gesagt werden muss". Ik mag mijzelf geen kenner van gedichten noemen maar ik meen dat een gedicht bij uitstek een beroep zou moeten doen op de verbeelding en de verbeeldingskracht van de lezer. Het gedicht van Grass doet geen enkel beroep op mijn verbeeldingskracht, ieder woord betekent precies wat het betekent volgens de definities uit het woordenboek. Kortom, dit is een lelijk gedicht, het is geen gedicht maar een politiek pamflet.

Netanyahu vindt het een schandalig gedicht omdat hij meent dat een vergelijk tussen Israel en Iran op morele gronden niet mogelijk is. Hij stelt dat Iran de Holocaust ontkent en uit is op de vernietiging van Israel. Zelf leidt hij daar uit af dat Israel het recht heeft op een "pre-emptive strike".
Het meest gehoorde verwijt aan het adres van Grass is - hoe kan het ook anders? - antisemitisme. Dat is een soort natuurlijke reflex bij veel mensen die kritiek op Israel gelijk stellen aan jodenhaat. Daar is geen kruid tegen gewassen maar het verwijt is onzinnig en onzindelijk.

Wat Grass feitelijk zegt is dit: "Israel wil een preventieve aanval op Iran uitvoeren terwijl het bestaan van een Iraanse atoombom nog niet onomstotelijk is bewezen; dat terwijl Israel zelf zich onttrekt aan internationale nucleaire afspraken; bovendien wordt Israel gesteund door Duitsland dat nucleaire onderzeeers aan Israel levert; in Duitsland is kritiek op Israel nog steeds moeilijk of zelfs 'not done' vanwege 40-45; maar nu zwijg ik niet langer en ik maak bezwaar tegen deze ontwikkeling; er moet internationaal toezicht komen op zowel het Israelische als het Iraanse atoompotentieel". Lees het gedicht er nog eens op na, meer staat er niet.

De felheid van de reacties in Duitsland verbaast mij, ook daar is het meest gehoorde verwijt "Antisemitismus" en men meent daar dat Grass wel de laatste is die zijn mond mag opendoen sinds hij in zijn laatste grote werk De rokken van de ui onthulde dat hij in de laatste dagen van de oorlog op ongeveer 18-jarige leeftijd lid werd van de Waffen-SS. Tja, dan kun je al zijn literaire werk wel aan de straat zetten.

Kom kom, kritikasters, leer eens zindelijk discussieren. Ook Duitsers mogen een mening hebben over Israel en mogen die mening ook ventileren. Wij moeten dat zelfs van hen verlangen. Maar laten we de discussie wel een beetje zakelijk houden. Je hoeft het met Grass niet eens te zijn maar ontzeg hem niet het recht op een mening. En tegen degenen die menen hem tegemoet te moeten treden met het verwijt van antisemitisme zou ik willen zeggen: u kunt geen groter zwaktebod uitbrengen dan het hanteren van deze kwalificatie. U heeft er kennelijk behoefte aan te kunnen doen wat u goeddunkt zonder daarbij de plicht te voelen uw handelen te toetsen aan het oordeel van anderen; ook lijkt het u te ontgaan dat de antisemitisme-reflex niets anders is dan het vast blijven houden aan de slachtofferrol; de holocaust is icoon van het ultieme kwaad maar geen vrijbrief.