Israël is kwaadaardig

Eerder berichtte ik over de EU-gelden die niet meer mogen worden besteed aan instellingen die actief zijn in bezet Palestijns gebied. Een terechte maatregel maar vooral symboolpolitiek. De Israëlische regering is daar niet van gediend en slaat hard terug. In de NRC van 26 juli lezen we dat de Israëlische regering voortaan geen medewerking meer verleent aan humanitaire projecten van de EU in de Palestijnse gebieden die volledig onder Israëlische controle vallen. Zo zal het Israëlische leger geen vergunningen meer afgeven voor Europese bouwprojecten ten behoeve van de Palestijnen en EU-medewerkers geen documenten meer verschaffen die nodig zijn om van Israël naar de bezette Palestijnse gebieden te reizen.
Kortom, wie is hier de dupe? Niet de EU maar het Palestijnse volk. Er leven in Israël vrijwel geen Palestijnen meer die ooit vrede hebben meegemaakt. De Palestijnen worden bedrogen, bestolen, geknecht en vernederd. Zonder einde. Het is moeilijk voor te stellen dat deze tragedie op een dag niet eindigt met een afschuwelijke ramp.
Ik haak definitief af bij dit Israël dat geen democratie maar een theocratie is, waar de Holocaust tot het einde der tijden zal worden aangewend voor de eigen machtspolitieke doelen. En dat is nu juist precies waartoe de Holocaust nooit had mogen leiden.
Thank you Providence...

Seculiere intolerantie?

In de NRC van 19 juli staat een verfrissend interview met de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum naar aanleiding van haar jongste boek De nieuwe religieuze intolerantie. Een uitweg uit de politiek van de angst. Er zou sprake zijn van groeiende seculiere intolerantie jegens gelovigen. Ik begrijp die veronderstelling wel wanneer je kijkt naar boerka- of hoofddoekverboden, of naar de uitwerking van bijvoorbeeld laicité. Wat mij betreft is een boerkaverbod onzinnig, ook ambtenaren mogen aan hun uiterlijk laten zien dat ze er nog een persoonlijke overtuiging op na houden, zolang ze mij maar niet het gevoel geven dat ik vanwege mijn anders-denken rekening moet houden met een aparte behandeling. Alleen rechters dienen strikt neutraal - in alle opzichten - hun ambt uit te oefenen, zij behoren immers tot de trias politica en moeten de burger die met de rechterlijke macht wordt geconfronteerd volstrekt neutraal tegemoet treden.
Tegelijkertijd wil ik hier opmerken dat de intolerantie van gelovigen in mijn waarneming vele malen sterker en indringender is dan de vermeende intolerantie van seculieren, of die nu is ingegeven door angst voor fundamentalisme of wat dan ook.

Weigerambtenaren vindt Nussbaum niet zo'n probleem en verwijst daarbij naar de rabbi die weigerde haar dochter te trouwen omdat haar aanstaande echtgenoot geen jood was. "Dus ging ik op zoek naar een andere rabbi", aldus Nussbaum. Maar die vergelijking gaat mank. Ik snap nog dat een rabbi tot zo'n standpunt komt, ook al verwerp ik dat. Maar de rabbi is geen ambtenaar! Als ik aan het overheidsloket kom om mijn wettelijk vastgelegd recht op te halen, mag daar nooit een ambtenaar staan die kan zeggen: van mij krijg je dat recht niet, ga maar naar mijn buurman, misschien dat hij je dat recht wel wil geven.

Punt is wel dat Nussbaum haar gedachtegoed baseert op de heterogene Amerikaanse samenleving waar relatief weinig moslims wonen en waar nauwelijks nog sprake is van een dominante groep. Daarnaast beschouwt zij fundamentalistisch terrorisme vooral als een seculier en politiek verschijnsel, niet als een religieus fenomeen. Die interpretatie lijkt mij echter strijdig met de werkelijkheid. Je kunt de islam als politieke ideologie ontkennen noch scheiden van de islam als religie. De redenatie omdraaien - en dat is in essentie de redeneertruuk van de PVV - is natuurlijk onzin.
Nussbaum is geen tegenstandster van op religie gebaseerde scholen maar verbaast zich over artikel 23 uit de Nederlandse Grondwet op basis waarvan bijzonder onderwijs gesubsidieerd wordt. Martha Nussbaum is hoogleraar rechtsfilosofie en ethiek in Chicago en heeft een eredoctoraat van de Universiteit voor Humanistiek.

Nussbaum gelooft vooral in de kracht van onderwijs, met name vanuit de humaniora, de geesteswetenschappen. Ik breng daar tegenin dat zulk een vertrouwen zich moeilijk verdraagt met bijzonder onderwijs. Dat wij het seculiere deel van de samenleving moeten laten zien dat gelovigen ook gewone mensen zijn zal ik natuurlijk niet bestrijden. Maar hoe zit het dan met leerlingen op streng religieuze scholen, christelijk of salafistisch? Hoe leren we die jonge burgers zich op een moreel aanvaardbare manier tot hun andersdenkende en niet-gelovige medeburgers te verhouden?
Hoe het ook zij, een mooi interview met deze filosofe met een verfrissend heldere blik op de problemen van deze tijd.

Geen moraal zonder God?

Opinieredacteur bij de Volkskrant, Chris Rutenfrans, meent in een uitgebreid artikel op 6 juli de stelling van Frans de Waal dat de oorsprong van moraal in de natuur en niet in religie ligt, te weerleggen. Rutenfrans vindt het een essentieel verschil tussen mensen en dieren dat mensen wel dierentuinen hebben terwijl dieren er geen mensentuinen op na houden.
Het (zelf)bewustzijn definieert hij als het vermogen om de natuurlijke en sociale omgeving, inclusief zichzelf, van een afstand te bezien en daarover te reflecteren. "Dat bewustzijn heeft de mens buiten de natuur geplaatst", aldus Rutenfrans. Om vervolgens te beweren dat voor een moraal een autoriteit nodig is die boven de partijen staat. Zo'n bovenmenselijke autoriteit kan alleen God zijn.
Rutenfrans geeft er blijk van niet veel kaas gegeten te hebben van de evolutietheorie en bedrijft hier geen wetenschap maar theologie en op zijn best exegese als hij het bijbelboek Genesis erbij haalt. U snapt natuurlijk wel dat hij naar mijn persoonlijke mening voodoo bedrijft.
Hij vindt bevestiging in het gegeven dat aan alle bekende culturen een religie ten grondslag ligt. En in het gegeven dat de verschillen tussen culturen niet biologisch verklaarbaar zijn maar wel uit verschillen tussen religies verklaard kunnen worden.
Waar Rutenfrans aan voorbij gaat is dat wij voor onze totale voorgeschiedenis tot en met de oerknal bijbel noch koran nodig hebben om valide en plausibele verklaringen te formuleren voor het hoe van de natuur hier op aarde, inclusief de menselijke soort alsmede voor de positie van die aarde binnen ons universum. Dat het even heeft geduurd voordat wij al die kennis konden vergaren en dat de mens in de tussentijd niet anders kon dan terugvallen op meer mystieke verklaringen voor de talloze fenomenen waarmee hij werd geconfronteerd, die redenatie is aan Rutenfrans niet besteed. Hij gelooft immers in god en dat is het perspectief van waaruit hij zijn wereld aanschouwt om impliciet en expliciet de christelijke god ook nog eens superieur aan de islamitische god te verklaren.
De stelling dat de mens door het (zelf)bewustzijn buiten de natuur is geplaatst is natuurlijk volstrekt antropocentrisch en quatsch, religieuze onzin als u wilt. Natuurlijk zijn culturele verschillen mede te verklaren uit verschillen in religies maar daarmee is niet onomstotelijk en al helemaal niet wetenschappelijk bewezen dat er zonder een godgeloof geen moraal zou zijn.
Rutenfrans gaat eraan voorbij dat de menselijke soort vanaf het moment dat het bestaan van een jagende en verzamelende mens werd ingeruild voor het leven in een gemeenschap waarin vaardigheden werden ontwikkeld zodat de leden van die gemeenschap in hun levensonderhoud voorzagen door ruilhandel, onvermijdelijk leidde tot een steeds complexere stratificatie van de samenleving. Dat was geen bewuste keuze van de menselijke soort maar vooral een praktische. Geen enkel lid van die zich steeds meer specialiserende samenleving kon voorzien tot welke implicaties dat zou leiden. Die rationele keuzes van de vroege samenlevingen leidden tot een sterk stijgende levensduur van het individu en daarmee tot een ongekende bevolkingsgroei. Om dergelijke steeds complexer wordende samenlevingen in stand te kunnen houden, te kunnen doen overleven, waren steeds complexere afspraken nodig. Daar ligt de oorsprong van de moraal zoals wij die nu kennen en dat religies daarin een rol hebben gespeeld kan geen zinnig mens ontkennen. De redenatie omdraaien en stellen dat er zonder god geen moraal zou zijn, is ronduit bespottelijk.

Salafisme is onverenigbaar met democratie

In een verontrustend artikel in de Volkskrant van 15 juli schrijft Farid Aouled-Iahcen, coördinator netwerk Rechtstaat & Burger, een zeer verhelderend exposé over het salafisme. Op de Ibn Galdhounschool wordt vooral onderwijs gegeven vanuit de salafistische ideologie. Ik citeer hier uit het bewuste artikel en ben daarmee onvermijdelijk wat kort door de bocht en misschien ook wat selectief. Maar toch...
Binnen het salafisme, aldus Farid Aouled-Iahcen, gaat aandacht voor geloof en theologische en dogmatische leerstellingen boven regels voor de omgang met de medemens, goede manieren, normen en waarden. Twee leerstukken staan centraal in deze ideologie: de leer van loyaliteit (jegens medemoslims) en afstand (jegens niet-gelovigen) en de leer van de rekenschap. Dit laatste leerstuk vormt de ratio voor sociale controle, religieuze politie, kledingpolitie enzovoort.
Deze beide leerstukken leiden ertoe dat misstanden binnen de eigen gemeenschap niet aan de kaak gesteld kunnen worden. Op individueel niveau biedt het salafisme de moslim geen moreel houvast en besef. Het biedt hem rigide heilige teksten en woorden maar verbiedt hem zijn verstand te gebruiken. Aldus Farid Aouled-Iahcen. En hij konkludeert dat het salafisme de jonge Nederlandse moslims geen adequaat normatief kader en moreel besef biedt om goed te kunnen functioneren in een seculiere omgeving, gebaseerd op meritocratie en sociale rechtvaardigheid.

Tegelijkertijd lezen we dat staatssecretaris Dekker de toepassing van artikel 23 van de Grondwet wil verruimen. Vooralsnog ben ik het daarmee zeer oneens. De overheid dient neutraal onderwijs te garanderen voor álle burgers. Wie op eigen individuele grondslag onderwijs wil genieten, zal dat zelf moeten bekostigen. Ik heb er meer moeite mee dat mijn belastinggelden worden aangewend voor een school als Ibn Galdhoun dan dat ik de vrijheid van godsdienst koester. Die vrijheid van godsdienst wordt immers in te grote mate misbruikt. En het aanwenden van collectieve middelen uit een democratische samenleving voor onderwijs dat ten enenmale niet verenigbaar is met die democratie, dat is een lankmoedigheid die mij te ver gaat. Het salafisme is naar mijn stellige overtuiging dermate intolerant jegens andersdenkenden dat een democratie daar uiterst voorzichtig mee om dient te gaan.

Wist u overigens dat je ook als individuele ouder zelf onderwijs aan je kinderen mag geven, als je meent dat het openbaar onderwijs op principiële gronden voor jou niet aanvaardbaar is? Het gaat om enkele honderden gevallen in Nederland. Niemand weet hoe die kinderen onderwijs krijgen en er is ook niemand die er toezicht op houdt. Wat mij betreft is dit bizar en hier is de individuele vrijheid wel heel erg ver doorgeschoten.

Het plaatje bij dit bericht is natuurlijk misleidend en suggestief. Maar het geeft tenminste uiting aan mijn bezorgdheid over de impact van de islam in het huidige tijdsgewricht. Ik leef in een democratie en als mijn naam Fosca was en als ik over tweehonderd jaar nog steeds hier zou verblijven, dan zou ik 's morgens nog steeds graag in een democratie wakker worden, hoeveel moslims zich ook om mij heen hebben verzameld.

Noot: Fosca is de hoofdpersoon uit Tous les hommes sont mortels van Simone de Beauvoir.

Ziekenhuis als zorgverzekeraar

In een interessant artikel in de NRC van 17 juli pleit de Amerikaanse hoogleraar gezondheidszorg in Arizona, Denis Cortese voor het onderbrengen van de zorgverzekering in de ziekenhuizen zelf. Zijn belangrijkste argument is dat elke euro winst op de conventionele zorgverzekering uit de zorg verdwijnt (zoals u weet betalen ze daar ten onzent vooral dikke salarissen mee aan hun topmannen). Dit argument van Cortese is dus volkomen juist. Verder stelt hij: betalen per verrichting leidt ertoe dat de specialisten belang hebben bij zieke patiënten terwijl alle energie er juist op gericht zou moeten zijn het aantal patiënten terug te dringen. Door een ziekenhuis tevens op te laten treden als zorgverzekeraar (dertig- tot vijftigduizend patiënten zouden volstaan, aldus Cortese) komt de zorgverzekeringswinst ten goede aan de artsen waarmee zij minder drukke tijden (als gevolg van goede patiëntenzorg) op kunnen vangen.

In de VS wordt al langer met deze methodiek geëxperimenteerd. Ik zou wel een evaluatie van die experimenten willen zien, want de achterliggende gedachte is wel interessant. Ik ben echter wel bang dat in Nederland met name de maatschappen in de kortst mogelijke tijd zullen blijken te profiteren van zo'n systematiek. Mij dunkt dat deze goed toepasbaar zou kunnen zijn in een zorgsysteem dat alleen artsen in loondienst kent. De grootste fout die ooit in ons land gemaakt is, is het toestaan van maatschappen in de gezondheidszorg geweest.

Opeens ontstaat er een mooi panorama: ieder ziekenhuis treedt op als zorgverzekeraar en de winst wordt gebruikt voor het uitvoeren van fundamenteel onderzoek door de ziekenhuizen. Kunnen we meteen de farmaceutische industrie de deur uit zetten en Roger van Boxtel naar huis sturen. Te mooi om waar te zijn.

Heeft Spalding gelijk?

De Britse kunsthistoricus, tevens oud museumdirecteur en curator, Julian Spalding legt in de NRC van 11 juli jl uit waarom het nieuwe Rijksmuseum, waarvan ik net als u mede-eigenaar ben, mislukt is. Zo´n mening wordt natuurlijk al gauw uitgelegd als kinnesinne. We waren collectief zo blij met het nieuwe Rijks dat we kritiek niet pikken, al helemaal niet van een buitenlander.
Nu kan ik er zelf niet over meepraten want ik ben nog niet in het nieuwe Rijks geweest. De wachttijden zijn me nog te lang, ik wacht wel tot de hausse aan toeristen is vertrokken. Maar ik moet zeggen dat Spalding wel met een uiterst valide redenatie komt. Een museum, zegt hij, is er niet voor de kunst maar voor de beschouwer ervan, het publiek. En als we uitgaan van de premisse dat kunst de geest moet scherpen, vragen doet stellen, confronteert en leert, zorg er dan voor dat het publiek iets wijzer wordt van het hoe en waarom. Plaats schilderijen of objecten in een duidelijk verband. Bijvoorbeeld, in plaats van de moderne kunst ergens op zolder weg te stoppen, zou het Rijks ook hebben kunnen openen met de moderne kunst, om het publiek vanuit dat min of meer bekende referentiekader mee terug te nemen naar verder weg liggende oorsprong en bronnen.
De kritiek van Spalding op de huidige directie is zeer fors. Hij verwijt Pijbes en de zijnen alleen maar aan het oppoetsen van het tafelzilver te hebben gedacht en het publiek geheel vergeten te zijn. Hij is alleen lovend over de staat waarin de kunstwerken verkeren, die noemt hij uitstekend. Maar al het andere, variërend van toiletten tot restaurant, van bewegwijzering tot belichting, het is allemaal ondermaats. Als hij gelijk heeft, is die verbouwing van het Rijks wel heel erg duur uitgevallen.
En wat belichting betreft, die is in vele musea vaak ernstig onder de maat, zoals ik onlangs nog in het gemeentemuseum te Arnhem kon vaststellen ofschoon het nergens zo bont wordt gemaakt als in het Museum voor Schone Kunsten in Brussel. Daar heeft men een prutser met de belichting belast.

Zoals ik al zei, ik kan er (nog) niet over meepraten maar als ik het Rijks eindelijk kan bezoeken, zal ik de kritiek van Spalding in het achterhoofd houden. Overigens, Spalding spuit zijn kritiek niet zomaar. In het voortraject is hij door de toenmalige directeur van het Rijks, Ronald de Leeuw, verzocht te adviseren aangaande de inrichting van het gerenoveerde museum. Hij kan nu slechts constateren dat er met die adviezen niets is gedaan. Dat Spalding daarnaast een verklaard tegenstander van conceptuele kunst is, neemt hem onmiddellijk voor mij in. Iemand die Damien Hirst een oplichter noemt heeft mijn volledige sympathie. Ik kom hier op terug.

The continuing story...

We weten sinds Inside Job hoezeer de banken aan de basis stonden van de wereldwijde financiële crisis. Er waren subprime mortgages, gecompliceerde samengestelde besmette leningen, woekerpolissen, ongehoorde beloningen en bonussen, wat heet: die zijn er allemaal nog steeds! Nu blijkt dat er duizenden mkb-bedrijven zijn die door hun bankiers zijn opgescheept met derivaten en renteswaps. Nu de boel klapt blijkt opnieuw dat de banken hun klanten moedwillig belazerd hebben door niet open en transparant te communiceren over alle implicaties van dit soort nieuwe producten, met name wanneer de rente-ontwikkeling zich niet gedraagt zoals was voorgespiegeld ten tijde van het afsluiten van zulke swaps. Inmiddels is de DB door de rechter teruggefloten en is de door de bank in rekening gebrachte afkoopsom onwettig verklaard. Nu is de DB naar mijn mening de meest schandalige financiële instelling die binnen onze landsgrenzen opereert maar vergis u niet: ook de andere systeembanken hebben driftig meegedaan aan deze derivatenhandel en kwistig met bonussen gestrooid voor iedere bankmedewerker die zo'n transactie wist af te sluiten. Ook dit zal aanleiding blijken te zijn voor een onverwachte tegenvaller voor de net geherkapitaliseerde banken. Drie keer raden wie uiteindelijk de rekening betaalt.

Het koesteren van de Holocaust

Eindelijk heeft de EU nieuwe richtlijnen opgesteld voor de toekenning van EU-gelden aan Israëlische instellingen. Zo'n instelling komt niet meer in aanmerking voor EU-geld als deze activiteiten ontplooit in bezet gebied. De Israëlische minister van Huisvesting, Uri Ariel, reageert als volgt: "Deze beslissing is bezoedeld door racisme en discriminatie tegen het joodse volk en doet denken aan het bannen van joden in Europa ruim 66 jaar geleden". Dit is natuurlijk een zieke en perverse reactie van een land dat alles wil behalve vrede met de Palestijnen. Zo'n vrede is door de Israëlische muur en het nederzettingenbeleid de facto onmogelijk gemaakt. Netanyahu is een leugenachtige en ongeloofwaardige premier, die op een schandalige manier misbruik maakt van de Holocaust. De Israëliërs zullen dat tot in de eeuwigheid blijven doen, zolang gelovige joden hun claim op Palestina op basis van apocriefe geschriften blijven koesteren.
Zelfs wanneer Netanyahu niet onder Amerikaanse druk om aan tafel te gaan zitten met de Palestijnen uit kan, zal er geen vrede komen. Hij heeft de Israëlische bevolking inmiddels beloofd dat de uitkomst van eventuele besprekingen in een referendum aan de bevolking zal worden voorgelegd. Die vrede zal er nooit komen. Ik kan slechts konkluderen dat er teveel joden zijn die behalve hun op religie gebaseerde droom ook de Holocaust koesteren.

Bron: NRC 17 juli 2013

De aandeelhouders buitenspel gezet...

Je treedt als bestuursvoorzitter van DE aan in december 2012 en eind maart 2013 bereik je overeenstemming met het Duitse JAB over een overname. Daardoor ging een in april geplande aandeelhoudersvergadering niet door. JAB betaalt de bestuursvoorzitter, die nog geen half jaar aan het roer stond, nu een 'golden parachute' van 5,7 miljoen Euro contant uit! De aandeelhouders mogen ervan vinden wat ze willen, ze hebben er niets meer over te zeggen. Ik hoop echt dat er een tijd komt dat zulk gedrag in strafrechtelijke zin wordt aangemerkt als crimineel gedrag. Die bestuursvoorzitter heet Jan Bennink en zo ziet hij eruit.

100 woorden

bron: Volkskrant 20 juli

Woman is the Nigger of the World...

...zongen John Lennon en Yoko Ono al in 1972. Nu lezen we in de Volkskrant dat er meer dan 125 miljoen vrouwen wereldwijd worden besneden en dat er iedere dag 39.000 kinderen wereldwijd worden uitgehuwelijkt. Het zijn cijfers waar je volstrekt moedeloos van wordt.
In Afghanistan eist de Talibaan dat vrouwen alleen nog maar onder begeleiding van een man op straat mogen verschijnen en sinds Malala Yousafzai weten we dat diezelfde Talibaan ook helemaal niets van onderwijs voor meisjes moeten hebben. Honderden miljarden dollars en euro's hebben we aan dat tragische en voor eeuwig verdoemde land besteed zonder ook maar een millimeter vooruit te komen.

Vrouwenbesnijdenis is vooral een cultureel fenomeen, zoals ook het uithuwelijken van jonge meisjes deels cultureel bepaald wordt. Maar het is evident dat de positie van de vrouw binnen de islam hemeltergend is: een quantité négligeable. In alle gevallen gaat het om mannen die nu eenmaal menen dat een hogere orde, hun god, bepaald heeft hoe de verhoudingen behoren te zijn en die overtuiging ligt voor eeuwig vast in hun genen. Dit proces is alleen met geweld te keren, het is een nagenoeg onoplosbaar probleem.

We kunnen uit pure frustratie vaststellen dat religies en culturen die op deze wijze met vrouwen omgaan volstrekt achterlijk en daarmee verwerpelijk zijn. En dat is ook zo, alleen komen we ook daarmee geen stap verder. Er zijn moedige vrouwen zoals Pussy Riot en Femen maar zij zullen met nietsontziend geweld gestopt worden, of zijn dat reeds.

We zouden kunnen zeggen dat immigranten alleen worden toegelaten wanneer ze vrouwen (en homoseksuelen) aanvaarden als gelijkwaardige en volwaardige medeburgers. Maar dan moeten we beginnen met onze eigen SGP-aanhang het recht op het Nederlanderschap en burgerrechten te ontzeggen. En een dominee die zijn gelovige kudde instrueert af te zien van vaccinaties, zou als een perverse Talibaan ons land uitgezet moeten worden, er zijn genoeg madrassa's te vinden waar nog ruim emplooi voor hen is.

Ik zeg het hier vaker: wie de vooruitgangsgedachte koestert is niet goed snik. Al onze energie zou erop gericht moeten zijn de positie van vrouwen wereldwijd te verbeteren. Ik wil zo graag geloven dat de wereld daarmee beter af zou zijn maar is ook dat niet een vorm van vooruitgangsgeloof?

Franz Joseph country

Na Rothenburg koers gezet naar het zuidelijkste puntje van Bavaria, Oberstdorf waar we onder meer een plaatselijk gerecht aten met een onuitspreekbare naam en heel erg veel vlees, waaronder een droge 'Bauernente'. Een uiterst toeristische plaats met tientallen winkels die allemaal hetzelfde assortiment leken te voeren maar kennelijk kunnen ze er alle van bestaan.
Ook hier ging het natuurlijk niet om het plaatsje zelf maar veeleer om de omgeving die ongemeend prachtig is. Het goede, soms zelfs te goede weer droeg daar natuurlijk aan bij. Groot voordeel is dat een overmaat aan consumptie van drank en spijs eenvoudig wordt gecompenseerd door een niet te stoppen transpireren tijdens wandeltochten met stijgingspercentages tot 20%. Er zijn er die percentages van 60% aan kunnen maar onze 20 was ruim voldoende voor een toenemend geloof in eigen kunnen. Wij deden talloze dalwandelingen maar liepen ook een 'Gratenwanderung' op 2.200 meter hoogte.
Uiteindelijk is het de natuur die zulke reizen de moeite waard maakt. De natuur, en zeker de bergen zijn ongenaakbaar en bieden voortdurend beloften en al lijkt je hoofd te exploderen na weer eens een haarspeldbocht overwonnen te hebben, het panorama aan het einde van zo'n althans voor onze begrippen zware tocht was ruimschoots voldoende beloning. De eerlijkheid gebiedt op te merken dat we onze tochten wel zodanig planden dat er op zijn minst halverwege een groot glas bier te wachten stond. (Tijdens een van onze Rothenburger Wanderungen klopten we aan bij een Gasthof dat juist die dag Ruhetag bleek te hebben!) Afin, op de kaart van Rothenburg noemden ze zulke pleisterplaatsen 'Einkehrmoeglichkeiten' en dat bleek een verrassend passend beeld. Lopen aan zee, in een donkere nacht met helder maanlicht of op het dak van de wereld, doet je telkens weer het betrekkelijke van menselijke manifestaties beseffen. Wij kunnen de natuur respecteren of vernietigen, zij trekt zich daar niets van aan. Bergen zijn als de zee of het zwerk: ongenaakbaar en overweldigend. Wij weten nauwelijks hoe we ons tot die natuur moeten verhouden. Robert Macfarlane schrijft hierover prachtige en zeldzaam treffende overpeinzingen!
Wij mogen, zoals Hartung stelt, levende boven dode materie prefereren maar geloof me, die bergen zijn er langer dan wijzelf, hoezeer we ons ook inspannen om de boel stelselmatig te vernietigen.
Afin, wij merkten dat het reisdoel op zich niet zo belangrijk is, het gaat niet om de prestatie maar om de ervaring. Dat landschap daar in Bavaria mag dan een sterke gelijkenis vertonen met dat van speelgoedtreinen, het heeft desalniettemin zijn charme. Een charme die je af kunt lezen aan het groen, aan de typisch Beierse bouwvormen en de eindeloze stromen wandelaars, jong en overmoedig, oud en moedig en nog veel meer. Kortom, het geheugen werd opnieuw aangevuld met talloze beelden en herinneringen die voorlopig nog niet zullen vervagen. Het belangrijkste voor de menselijke soort blijkt echter telkens weer de vriendschap, anderen zoals Macfarlane spreken van kameraadschap. Voor de goede verstaander is het om het even, Blei um altes Eisen!

Pelgrimage

Tijdens een reis naar Duitsland bezochten we Rothenburg, een middeleeuws stadje in Kreis Ansbach, onderdeel uitmakend van 'die Romantische Strasse'. Het stadje is grotendeels in oorspronkelijke staat bewaard gebleven met ongetwijfeld door de tijd heen de nodige aanpassingen. Het spreekt voor zich dat een dergelijke staat in de moderne toeristenindustrie danig uitgemolken wordt maar je neemt het graag voor lief. Je wandelt er een of twee keer doorheen en stoort je niet aan de busladingen Japanners of andere Aziaten die er uitgelaten worden. Het bier smaakt er niet minder om. De Jakobskirche is een sobere kathedraal met twee relatief korte torens, de enige kerk in Europa die over een straat heen is gebouwd. Het orgelconcert dat we er bijwoonden maakte indruk waarbij gezegd moet dat het stuk van Haendel uit Feuerwerk und Wassermusik ons het beste beviel.
Rothenburg maakt deel uit van de grote Europese pelgrimsroute, te herkennen aan het embleem met de Jacobsschelp. Een fors deel van de oude stad, aan de noordoostelijke zijde van de stadskern, werd vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog volledig verwoest door een bombardement van de geallieerde troepen. Aanleiding tot veel en terechte verontwaardiging maar laten we niet vergeten dat de nazi's zelf verantwoordelijk zijn en blijven voor de onvoorstelbare verwoesting die ze overal in hun eigen prachtige land hebben aangericht.

Echt mooi is vooral de omgeving van Rothenburg, uitgestrekte onafzienbare korenvelden in een heuvelachtig landschap waar je eindeloos veel rond kunt wandelen. De boerenbedrijven zijn er zo groot dat de boeren zelf alle vereiste materieel in hun grote schuren hebben staan. Ik heb  er geen loonbedrijven kunnen ontdekken. En vele 'Gasthoefe' hebben tevens een eigen slachterij en de 'gut buergerliche Kuechen' produceren heerlijke maaltijden met veel vers vlees en veel verse groenten.

En zo namen we met eigen ogen waar hoe je van alle windstreken komend opeens oog in oog staat met een prachtig panorama van de pelgrimsstad op de heuvels. Wat een verlossend beeld moet dat geweest zijn voor de pelgrims en de marskramers, de boeren en burgers die op weg waren naar deze stad voor een korter of langer verblijf. Een panorama vol van beloften, vooral die van verkwikking, op welke manier dan ook. Want in de zomerwarmte bleek de natuur ongenaakbaar en de zon meedogenloos. En in het koude seizoen zullen rokende schoorstenen warmte en geborgenheid beloven en bieden.

Eem verrassend mooi gebied, die streek rond Rothenburg en behalve de halve liters Hefe Weizen schenken ze er ook zeer behoorlijke wijnen

Mevrouw de minister...

...begrijpt er niets van. Het Handboek voor aantredende bewindspersonen schrijft niet voor dat de aanstaande minister de belangen van haar echtgenoot moet melden. Bovendien, zegt zij, wij zijn niet in gemeenschap van goederen getrouwd, dus er is nog veel minder aanleiding om te praten over de aandelen van mijn man. Wat een kulargument: haar echtgenoot kan wel degelijk voordeel hebben van kennis die hij via zijn echtgenote, mevrouw de minister, opdoet. Buitendien, zegt mevrouw de minsiter, was al tot verkoop van de aandelen besloten voordat ik als minister met het KIWA ging praten over de tarieven.
Wat nu zo jammer is, is dat deze minister niet begrijpt dat integriteit verder gaat dan de formele regeltjes. Het interesseert mij niet dat ze meent overeenkomstig een of ander handboek gehandeld te hebben. Maar waarom heeft ze niet gewoon de aandelen van haar echtgenoot gemeld bij de MP? Dan was er helemaal niets aan de hand geweest. Nu laadt ze de verdenking op zich dat zij en haar man iets te winnen hadden met het verzwijgen van deze aandelen. Voor mij is het wel helder: deze minister moet gewoon opstappen. Als ministers zich al bedienen van de maximale flexibiliteit om nette-mensen-afspraken te interpreteren, dan kun je niemand meer op zijn of haar gedrag aanspreken.
Ik zou hier niet mee weg komen, waarom zij dan wel?