De Nazi's waren onontkoombaar

We bezochten de veelbesproken tentoonstelling Design van het Derde Rijk in het Design Museum Den Bosch. Wat me het meest verbaast is de enorme ophef over deze tentoonstelling. Kritikasters uit binnen- en buitenland verweten het museum het nazi-gedachtegoed salonfähig te maken met deze expositie. Niets is minder waar, het is echt een bizar verwijt van lieden die ervoor kozen hun bedenkingen te uiten voordat ze de tentoonstelling bezochten.

Want niemand kan ontkennen dat hier op een integere manier is gepoogd licht te doen schijnen op een ongekend duistere periode uit de Duitse geschiedenis. De tentoonstelling richt zich vooral op de vooroorlogse jaren vanaf begin jaren dertig. De periode waarin de nazi's steeds machtiger werden en uiteindelijk de macht grepen in een land dat nog steeds de wonden likte van een niet-gewonnen-eerdere-oorlog. De tentoonstelling blijft niet tot zichzelf beperkt maar is ingebed aan een groot aantal manifestaties over dit thema met tal van slachtoffergroepen, betrokkenen en disciplines. U vindt het allemaal terug op de website van het museum.

Jammer dat een student het museum moest wijzen op een aantal foutieve bijschriften bij artefacten die tentoongesteld werden. En nog betreurenswaardiger is de wel wat erg zuinige reactie van het museum op deze student. Kennelijk voelen de conservatoren zich toch teveel in hun eer aangetast. Nou, daar is ook wel aanleiding toe. Maar als ze enthousiast en met bewondering hadden gereageerd op de bevindingen van een oplettende student, was er nooit zoveel ophef over ontstaan en had ik er geen woorden aan vuil gemaakt.

De expositie begint met een aantal foto- en filmbeelden (had wat mij betreft iets langzamer gemogen) uit de nazi-periode. Interessant en indringend. Er is een onwaarschijnlijk grote hoeveelheid beeldmateriaal uit die periode beschikbaar en iedere selectie heeft iets willekeurigs. De tentoonstelling zelf was thematisch ingericht in een heldere volgorde en een fraaie opstelling. Veel foto- en filmbeelden, ondersteund door een audiotoer waartoe we dit keer nu eens wel besloten. De audiotoer leverde veel zinvolle en behulpzame context aan.

Maar ook al stonden er enkele meubels (waaronder een prachtig door Speer ontworpen dressoir voor Hitler), jerrycans, een heuse Volkswagen en andere KdF (Kraft durch Freude)-artefacten opgesteld en was er bescheiden aandacht voor typografie, ik zou niet direct voor de titel Design van het Derde Rijk gekozen hebben. Zoveel design kregen we uiteindelijk niet te zien.

Ook had er wel wat meer aandacht geschonken mogen worden aan Leni Riefenstahl. Ze wordt terloops genoemd maar als er nu iemand was die een ongekend grote rol speelde in voor die tijden moderne regie van massa-bijeenkomsten, iemand die zonder zelf een expliciete nazi te zijn aan de wieg stond van het regisseren, vormgeven en registreren van massapsychologische manifestaties, dan was het wel deze regisseuse en filmmaakster. Merkwaardigerwijs komt zij er wel erg bekaaid van af in deze al met al en ondanks de kritiek indrukwekkende tentoonstelling. Tot en met 19 januari kunt u er nog terecht en ik kan hem u aanraden.