Los reyes del mundo: wonderschoon maar wreed

 

Vier jongens, de oudste, Rá, is 19 jaar, leven in een Colombiaanse stadsjungle. De junta heeft jaren eerder vele arme boeren van hun land verdreven. Dat overkwam ook de grootouders van Rá. De nieuwe regering besloot tot een teruggaveproject en daarmee kan Rá het kleine stukje land van zijn grootouders - zijn moeder is overleden en zijn vader heeft hij nooit gekend - in bezit verkrijgen. Om de papieren te laten certificeren moet hij naar een ver weg gelegen stad, waar de desbetreffende autoriteiten zitting houden. Rá neemt zijn drie vrienden, die hij als familie beschouwt, mee en onderweg sluit zich een vijfde gast bij hen aan.

Dan volgt een heroïsche tocht door de binnenlanden van Colombia waarbij de jongens tal van meer en minder vermakelijke avonturen beleven. In de openingsscène zien we een wit paard staan midden in de stad op een marktplein en een jongensstem (Rá) zegt: "ik droomde dat iedereen sliep, behalve wij". Het paard keert nog enkele malen terug in cruciale scènes, als een metafoor: julllie zijn op de goede weg, er ís hoop. Maar misschien is het paard slechts een fata morgana. De zwerftocht van de jongens is in al zijn rauwheid betoverend. Geregeld laat de regisseur Laura Mora Ortega de beelden geheel voor zichzelf spreken en suggereert zij een bijna mythische en surrealistische ervaring door een uitwaaierend klankbeeld onder de beelden te zetten. De bordeelscène met uitsluitend oudere prostituees is onvergetelijk en ontroerend. De hoofdrol Rá wordt werkelijk schitterend vertolkt door Carlos Andrés Castaneda maar ook de andere jongens (Brahian Acevedo als Winny, Christian Campana als Nano en Davison Florez als Sere) lijken volkomen naturel.

Maar slechtheid, discriminatie en vreemdelingenhaat is universeel en ook in de Colombiaanse samenleving tieren deze menselijke eigenschappen welig. Deze jongens laten zich daardoor niet uit het veld slaan, hun ambities, aspiraties zijn immers klein en zeer bescheiden. Dat kleine stukje land is alles wat ze op willen eisen. Maar hoeveel kans, denkt u, maken een paar doodgoeie knullen tegen de kwaadheid van de wereld en de macht van het grootkapitaal?

Wat een prachtige, wonderschone film is dit! Hoe wreed ook. De laatste beelden zijn prachtig. Maar ze hebben niets meer met de werkelijkheid van doen. 

Animal: eindeloos troosteloos

 

De Griekse regisseur Sofia Exarchou maakte een tweede speelfilm, Animal. In de intro wordt heel even de -l van het woord gescheiden. Dier wordt geest. Waarom de regisseur voor deze titel koos, is mij niet duidelijk geworden. De film laat zien hoe de toeristenindustrie voor het goedkoopste segment eruit ziet. Ook de minst bedeelden moeten tijdens hun verblijf in een hotel of appartement vermaakt worden.

Daarvoor worden seizoenarbeiders ingehuurd die met elkaar een programma samenstellen om hun toeristen te vermaken. Een bonte verzameling dansers en kunstenmakers slaagt er zowaar in een redelijk gevarieerd programma te maken dat wel veel fysieke inzet van de performers vraagt.

De hoofdrol is weggelegd voor Kalia, bijna veertig jaar oud, werkelijk prachtig vertolkt door Dimitra Vlagopoulou, die steeds nadrukkelijker tegen haar fysieke grenzen aanloopt. Maar wat overheerst in deze sombere film is de eindeloze troosteloosheid, de kunstenmakers hebben allang iedere hoop op een klein beetje persoonlijk geluk opgegeven. Ze worden uitgebuit en na afloop van het seizoen blijven ze zonder werk achter. Ook de jongste collega Eva is een duidelijk getroebleerde jonge meid, die nooit het geluk zal vinden. De slotscène van de film is mooi en ontroerend maar biedt, hoe kan het ook anders, geen enkele hoop. Hoe lang houdt Kalia dit nog vol? U mag het zeggen.

De wet van de remmende voorsprong

 

In de NRC van vandaag staat een interessant vraaggesprek met hoogleraar rurale sociologie Jan Douwe van der Ploeg (1951) Van der Ploeg doet wereldwijd onderzoek naar plattelandsontwikkeling en is van mening dat er veel meer ingezet moet worden op kleinschalige ecologisch verantwoord boeren. Het probleem is dat de boeren zelf daar vaal niet aan willen en van de overheid verlangen dat hen een goed verdienmodel wordt geboden. Alsof ze bij de overheid in dienst zijn, zegt van der Ploeg. Terwijl uit onderzoek blijkt dat kleinschalig boeren weliswaar meer arbeid vergt maar minstens net zo profijtelijk kan zijn als intensieve grootschalige landbouw en veeteelt.

Van der Ploeg: "Nederland is een kleine rivierdelta met hele dure grond. Die schaarse, kostbare grond wordt voor de hel;ft gebruikt voor landbouw en veeteelt, terwijl die maar een paar procent van het bbp vertegenwoordigt. Van die producten wordt 70% geëxporteerd over de hele wereld, en zelf importeren we granen uit Frankrijk en Oekraïne en soja uit Brazilië om onze varkens mee te voederen".

In arme landen worden de kleine boeren weggeconcurreerd door de import van goedkope landbouwproducten uit met name Nederland. De Nederlandse zuivel heeft in Duitsland een marktaandeel van 25% en in Frankrijk 10%. Daar maak je ook niet overal vrienden mee. Het probleem is dat we zo trots zijn op onze positie als exporteur van agrarische producten (de tweede van de wereld) dat we niet voldoende openstaan voor noodzakelijke innovaties, zeker in de zin van een ander verdienmodel en een ander concept voor landbouw en veeteelt. Dit is wat je noemt de wet van de remmende voorsprong.

Philip Vermeulen

 

We waren in het Rijksmuseum Twente waar een prachtige tentoonstelling is te zien van de jonge kunstenaar Philip Vermeulen. Een zestal installaties waarin hij speelt met beweging, licht en geluid. En waarmee hij je zintuigen compleet op zijn kop zet. Kijk maar, er staat niet wat er staat. Het is verbluffend om te ervaren dat je waarnemingen in de war geschopt worden.

Kern van deze tentoonstelling is Chasing the dot, waar je als kijker in een gemakkelijke bank plaats neemt vlak tegenover een enorm wit scherm, gebogen aan de beide uiteinden. Ik heb bijna de gehele cyclus op video gezet, kijk hieronder maar, duurt nog geen drie minuten. Het gaat om de laatste video, vooral het gehele scherm benutten natuurlijk en bedenk dat ik hier slechts het middelste deel van het enorme scherm kon filmen.
Wat je onmiddellijk ervaart is dat de camera iets heel anders registreert dan jij zelf denkt te zien. En het is vooral leuk om deze installatie te ondergaan samen met iemand anders. Ook dan zul je ervaren dat je beiden naar een andere voorstelling zit te kijken. De bijbehorende geluidscollage lijkt je waarnemingen ook nog eens te sturen, je krijgt er maar geen grip op. Maar het is een overdonderende ervaring!

In een andere installatie, Pulse, kijk je naar een donker scherm waarop in nagenoeg volledige schemering kijkt naar een continu in- en uitbewegend iets, een doek? een stuk textiel? een anus? een poliep? Je weet het niet, het 'ding' is ook maar net te onderscheiden. Het bijbehorende geluidsbeeld is intrigerend en uitermate verrassend.

Als je klaar bent heb je onmiddellijk de neiging nog maar een rondje te doen. Dit is ronduit spectaculair terwijl het de maker daar in het geheel niet om te doen is. Hij lijkt er zelf ook versteld van te staan, zie je in de video aan het einde van de zes zalen. Vermeulen timmert flink aan de weg in binnen- en buitenland. Geen wonder ook, hij heeft iets te tonen, te vertellen. Gaat dat zien!

Roombeek

 

De meeste mensen weten nog wel waar ze waren op 13 mei 2000, de dag van de vuurwerkramp in Enschede, 23 doden, 950 gewonden, 200 woningen geheel verwoest, meer dan 1200 bewoners geëvacueerd. Inmiddels is de wijk geheel vernieuwd, op een indrukwekkende en prachtige manier nog wel. Maar niet alleen dat Roombeek is fraai, net als eerder Oldenzaal (waar ik in mijn jeugd vaak kwam omdat mijn grootouders daar woonden, ook Enschede, waar ik tussen mijn vijfde en negende woonde, is een zeer aangename stad, ruim van opzet met veel stadsvernieuwing. Naar het zich laat aanzien in de oorlog nauwelijks beschadigd. Zelfs de synagoge bleef ongedeerd.

 

Maar het gehele kwartier rond Roombeek is een fraai staaltje van stadsvernieuwing. Enschede kon dat ook wel gebruiken, ik vond het vroeger maar een gemeente van niks. Hoe anders is dat nu. In de aanloop naar de nieuwe wijk, vanaf het onvolprezen Rijksmuseum aan de Lasondersingel, tref je veel woningen gebouwd onder architectuur aan. Onbetaalbaar vermoedelijk maar wel zeer fraai!
 

 

Maar ook het voormalige Balengebouw met aan Jan Cremer gewijde gevels en het appartementencomplex de Eekenhof zijn imposant en prachtig. Dan volgen al snel de Museumfabriek,  het AKI-complex en de voormalige watertoren. En tot slot de in Delfts blauw betegelde warmte kracht centrale die de wijk Roombeek van warmte voorziet. De vuurwerkramp was natuurlijk een afschuwelijke gebeurtenis maar heeft de stad uiteindelijk wel iets heel moois en duurzaams opgeleverd: een prachtige nieuwe wijk, ruim van opzet, veel groen, veel cultuur, niet helemaal volgeplempt met horeca en volgens mij een heel aangename plek om te wonen. Ik zou wel kunnen aarden in dat Enschede. Maar ik heb dan ook wel iets met Twenthe en Tukkers. Het waren maar vier vijf jaar dat ik er woonde maar wel in die jaren waarin zich voor het eerst herinneringen vast zetten in je geheugen. En het waren de jaren vijftig, ik heb er alleen maar mooie herinneringen aan.

Fotobiënnale Haaksbergen

 

In een aardig park in Haaksbergen wordt elke twee jaar een fototentoonstelling van meerdere fotografen gehouden. U vindt op internet wel meer informatie. De toegang is gratis. Ook bewoners en kinderen van de lagere school mogen foto's inzenden. Een initiatief dat navolging verdient. Natuurlijk hadden ook hier vandalen al snel toegeslagen, het is nauwelijks te vermijden. Mogen ze eeuwig geplaagd worden door hun geweten.

Gouden korenaren

 

U kent vast het rijmpje van Herman Finkers wel: Uit gouden korenaren schiep god de Groningers en de Twentenaren; uit het kaf en de resten al die snakkers uit het westen. Ik weet niet zeker of Finkers hiervan wel de geestelijke vader is en ik betwijfel ook of die Groningers erin thuishoren. Ik herinner mij die in ieder geval niet. Maar die Tukkers, dat is goed volk hoor, al was het maar omdat Willem Wilmink zo'n prachtige Tukker was. Finkers zelf trouwens ook.

Dinkelland

 

De zon keerde terug zodat de fiets weer in beeld kwam. Via Tilligte fietsten we langs een prachtige en zeer gevarieerde route naar de grens, staken die zowaar over en kwamen door Hesingen en Getelo, waarna we weer terugkeerden naar het vaderland om via Vasse en Groot-Agelo weer op het vertrekpunt aan te komen. Een heerlijke tocht die nog maar eens extra liet zien hoe aangenaam dat coulisselandschap is. Beslist aangename streekarchitectuur, veel hout, ramen bestaan altijd uit vele ruitjes en onderaan de daklijst zit een subtiele knik maakt het beeld compleet. Het is een knus landschap, ik kan er geen beter woord voor bedenken.

Het historisch besef van joden

 

Ha, denkt u, hier komt weer eens een antisemitische column maar niets is minder waar. Opnieuw gaan jonge joodse kolonisten op de Westelijke Jordaanoever zich te buiten aan gewelddadigheden jegens Palestijnen die daar volkomen rechtmatig wonen. Er vallen, ook nu weer, geregeld doden, Palestijnen worden uit hun huizen verdreven en mishandeld, Palestijnse eigendommen worden vernietigd en in brand gestoken. De daders zijn doorgaans jonge joodse kolonisten en vrijwel altijd is in de verslagen van deze gruwelijkheden te lezen dat het Israëlische leger niet ingrijpt, toekijkt en staat te lachen. Dat laatste wordt dan door het leger stelselmatig ontkend maar dat begrijpen we wel. 

De Israëlische president, zelf geen toonbeeld van historisch besef, Isaac Herzog laat weten dat hij de jongste aanvallen door joodse kolonisten als pogroms veroordeelt. Herzog is geboren in 1960 en vermoedelijk heeft hij nog genoeg mee gekregen van de holocaust om zich te realiseren waar het begrip pogrom voor staat. De jonge joodse kolonisten hebben daar geen benul van, hun brein is verduisterd en beneveld door het begrip holocaust dat voldoende rechtvaardiging biedt voor elke vorm van geweld jegens iedereen die ze als hun vijanden zien. Hun historisch besef is gebaseerd op apocriefe geschriften waarin hun god hen het land dat samenvalt met het huidige Israël, de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, beloofde. Hoe stompzinnig wil je het hebben?

Ik gun de joden hun geloof maar die belachelijke claim op het land van Israël moeten ze opgeven. Als ze een tweestatenoplossing blijven afwijzen, zullen ze al het land moeten delen met de door hen verdreven Palestijnen. Isaac Herzog heeft gelijk: de joodse kolonisten voeren pogroms uit, in de beste nazi-tradities. Als u dit antisemitisch vindt, ga uw goddelijke gang. De joden zijn hun geschiedenis bijster geworden, ze zijn de weg kwijt, ze hebben hun god verloren en hebben geen weet meer van medemenselijkheid. Wilt u dat ik nog eens extra de gewelddadigheden van Hamas jegens Israël op 7 oktober 2023 veroordeel? Bij deze dan, in de meest dwingende zin.

Herbert Nouwens

Herbert Nouwens (1954) is een beeldhouwer die gebruik maakt van industrieel staal dat hij in alle soorten en maten aantreft. Hij lijkt een voorkeur te hebben voor staal dat ooit gevormd werd voor een industrieel doel maar daar kennelijk niet langer functioneel kan zijn. Nouwens verandert niets aan het staal dat hij vindt maar assembleert het en construeert het tot beelden met een zekere zeggingskracht.

Nou ja, stevige zeggingskracht. Hij geeft zijn beelden titels maar daar hoef je je weinig van aan te trekken. Althans, dat meen ik. Zijn beelden staan werkelijk prachtig in de heerlijke omgeving rond Museum Belvedère in Oranjewoud onder de rook van Heerenveen. Ze komen hier schitterend tot hun recht. En ze spreken voor zich. Ik vind ze prachtig en krachtig.

Landgoed Singraven

 

De hoge luchtvochtigheid en de relatief hoge temperatuur van ruim 27 graden joeg ons al snel het bos uit. Te laat weliswaar, de muggen hadden me helemaal lek gestoken. Wat doen die muggen als ik daar niet rondloop? Kunnen ze daar niet gewoon mee doorgaan als ik het bos betreed?

Enfin, we kwamen bij het schuivenhuisje dat de toevoer van water van de Dinkel naar een kanaal reguleert. Een idyllische plek midden in het Twentse land. Er liggen hier heel wat stuwen bij elkaar. Het land is groen, donkergroen. Gelukkig toch ook nog wel wat bloemen. Op de terugweg zag ik het eerste koolwitje van deze reis. Zo'n vlinder moet zich toch ok tamelijk eenzaam voelen.

Grunberg versus Brusselmans, ging de laatste te ver?

 

De Vlaamse schrijver Herman Brusselmans schreef in het Belgische weekblad Humo een column over het gedrag van de Israëli in Gaza en op de Westoever. Ik begrijp iedere woede over dit laatste, woede die ik zelf ook voel als ik dagelijks de kranten lees. Maar Brusselmans ging een serieuze stap verder en schreef dat het beeld van een jongetje in Gaza dat schreeuwt om zijn moeder die onder h et puin bedolven is, hem zo boos maakt dat hij "iedere jood die hij tegenkomst een puntig mes door de keel wil rammen". 

Arnon Grunberg beschuldigt Brusselmans van revisionisme en wil niet langer voor Humo schrijven. In eerste instantie weigerde de redactie van het blad de column van Brusselmans aan te passen, het "ging immers om een satirische column, en geen journalistiek artikel of interview". Inmiddels heeft de redactie de gewraakte column van Brusselmans alsnog verwijderd.

Weinig beginselvast, die redactie van Humo. Wat vindt U? Ging Brusselmans te ver en heeft Grunberg gelijk of moet Grunberg niet zeuren en moet Brusselmans ruimte kunnen geven aan zijn emoties? Ik wil u wel vertellen wat ik er zelf van vind. Brusselmans ging te ver, veel te ver. En ik steun Grunberg in zijn besluit niet meer voor Humo te willen schrijven. De opmerkingen van Brusselmans zijn onversneden antisemitisch. De genocide die Israël pleegt is al ellendig genoeg en het bijkans oproepen tot het doden van iedere jood is nou niet de meest zinvolle bijdrage aan de discussies over deze intens treurige geschiedenis. Ook van Brusselmans, van wie we weten dat hij het hart op de tong draagt, hadden we meer prudentie mogen verwachten. Hij kon het niet opbrengen en dat is jammer.