Op Facebook schrijft Floris van den Berg, filosoof en strijdbaar om niet te zeggen militant veganist: "Een kat in het nauw maakt rare sprongen. In de atheïstische vrijdenkerskringen wordt mijn pleidooi voor veganisme niet gewaardeerd. Het gaat zogenaamd vooral over mijn toon. Mijn vergelijking van de bio-industrie met de holocaust en vleeseters met Nazi's valt niet zo goed. In plaats van uit te leggen dat mijn vergelijking nergens op slaat - waar ik benieuwd naar ben - wordt de ad hominem drogreden gebruikt en word ik uitgemaakt voor vegasalafist.
Ik ben (echter) een liberaal, een aanhanger van mensen rechten, democratie en een pacifist. Dat is fundamenteel anders dan salafisten. Net zoals verkrachting en diefstal illegaal zijn, zo pleit ik ervoor dat het doden van dieren illegaal zou moeten zijn, omdat er sprake is van onnodig leed.
Stel dat ik word uitgemaakt voor immoreel monster omdat ik bejaarden zou molesteren. Dan zou ik daar bezwaar tegen maken, omdat ik namelijk geen bejaarden molesteer. Het is feitelijk niet juist. Een dergelijke beschuldiging is laster. Als vleeseters menen dat het niet immoreel is om producten uit de dierindustrie te gebruiken dan zullen zij moeten betogen waarom dat zo is. Mochten er al argumenten naar voren worden gebracht, dan kunnen deze worden weerlegd (zie "De vrolijke veganist')
Dus ik ben geen vegasalafist, maar vleeseters zijn wel schuldig aan de dierenholocaust en daarmee immorele monsters. Dat veel vrijdenkers en atheisten hun kritische denkvermogens beperken tot wat hun goed uitkomt, diskwalificeert hen als vrijdenkers en als moreel mens".
Dat is eigenlijk vrij simpel: het beëindigen van het doden van dieren voor voedsel. Dat is een loffelijk en in mijn ogen ook wenselijk streven. En we kunnen er niet omheen dat de bio-industrie in onze menselijke samenleving tal van ethische en morele implicaties met zich meebrengt. Maar wanneer we nog een paar stappen verder terug doen en deze discussie vanuit evolutionair standpunt benaderen, dan blijkt die discussie genuanceerder te zijn.
Evolutie kent ethiek noch moraal. Dat zijn door de mens bedachte (denk)constructies. In de natuur is het een kwestie van eten of gegeten worden. De soort Sapiens is van oudsher omnivoor en is voor haar voedselvoorziening aangewezen op planten en dieren. Daar is niets vreemds of onnatuurlijks aan. Toen sapiens nog jager-verzamelaar was doodde deze mens dieren voor zijn levensonderhoud. Heden ten dage doen we dat nog steeds maar bedenk daarbij dat de wereldbevolking exponentieel is gegroeid en dat heeft onmiskenbare gevolgen voor het aanwenden van dierlijk vlees als voedsel. We kunnen niet langer volstaan met het doden van dieren die toevallig beschikbaar zijn. We zijn dieren gaan produceren om ze vervolgens aan te wenden voor voedsel.
Maar laten we niet doen alsof vooral en juist de moderne mens die de bio-industrie uitvond, wel uit moest vinden, zo'n moreel monster is. Yuval Noah Harari betoogt in zijn Sapiens dat deze Homo Sapiens het meest lijkt op een ecologische seriemoordenaar. Tweeduizend jaar na de komst van sapiens had Noord Amerika vierendertig van zijn zevenenveertig genera van grote zoogdieren verloren en Zuid Amerika vijftig van de zestig. Wij waren dus toen al en zijn nu nog steeds de dodelijkste soort in de annalen van de biologie! Vooral ten koste van dieren. Aldus Harari. Voor zover de jager-verzamelaar al moraliteit had ontwikkeld, het doden van dieren was ten enenmale onvermijdelijk om als soort te kunnen overleven en morele afwegingen speelden daarin geen enkele rol. Dat kon de jager-verzamelaar zich ook niet permitteren.
De manier waarop de postmoderne mens met haar voedselvoorziening omgaat is evenwel van een geheel andere orde en niemand kan ontkennen dat ethiek en moraliteit daar een grote rol in spelen. Zelf ervaar ik een nadrukkelijke mate van immoraliteit in de bio-industrie en dat heeft ten onzent tot een nadrukkelijke wijziging van onze eetgewoontes geleid. En die maatregelen gaan aanzienlijk verder dan de meatless Monday. Maar ik kan tegelijkertijd niet ontkennen dat vis en vlees heerlijke voedselsoorten zijn waar ik met moeite afscheid van neem. Me ervan vergewissen of het ei wel een scharrelei en de kip wel een uitloopkip is, is niet langer voldoende om mijn geweten te sussen. We moeten er dus iets mee, ik moet er iets mee. Dat betekent dat we in ernst toe zullen moeten werken naar compleet andere voedingspatronen en eetgewoontes. Uit stamcellen gekweekt vlees zou een geweldige oplossing kunnen bieden omdat daarmee iedere vorm van dierenleed wordt voorkomen. En de vegetarische maaltijd is natuurlijk het grootste alternatief. Het gaat erom dat we de voedingsstoffen die we nodig hebben, tot ons kunnen nemen. En smaak mag dan persoonlijk zijn, je kunt ook nieuwe smaak ontwikkelen. Dat vraagt enkel wat creativiteit en doorzettingsvermogen.
Zo'n gedragsverandering van sinds de oertijd ingesleten patronen is echter niet eenvoudig. Het publiek moet bewust worden gemaakt van het dierenleed dat wij ons permitteren om onze behoefte aan een lekker stukje vlees te bevredigen. Radicale veganisten zoals Floris van den Berg gaan daarin wel heel erg ver. Niet alleen vinden zij vegetarisch eten alleen niet voldoende maar ze schrikken er ook niet voor terug vleeseters als immorele monsters voor te stellen en het eten van vlees te vergelijken met de holocaust en vleeseters met nazi's.
Dat soort vergelijkingen beogen de vleesetende mens ervan te doodringen dat het doden van dieren voor voedsel moreel onaanvaardbaar is simpelweg omdat bio-industrie gelijk staat aan dierenleed. Dat laatste is juist en kan niemand ontkennen, lijkt mij. En dat we het eten van vlees langzaam maar zeker als moreel onaanvaardbaar gaan beschouwen lijkt me al evenzeer evident. Maar je moet je wel afvragen of dit soort vergelijkingen je doel sneller binnen handbereik brengen en ik waag dat te betwijfelen. Dat is dus een kwestie van strategie en tactiek.
Nu kun je ook over strategie en tactiek eindeloos delibereren maar veel belangrijker is dat de vergelijking van vlees eten met de holocaust strijdig is met de logica. Sterker nog, een dergelijke vergelijking is een typisch voorbeeld van onzindelijk redeneren. In de holocaust werden joden vermoord omwille van hun jood-zijn en ze werden (samen met Roma, homoseksuelen en verstandelijk gehandicapten) massaal vermoord door de nazi's op basis van de meest discutabele en vooral onzinnige rassenwetten.
Het doden van dieren door mensen - die zich bovenaan de voedselpiramide vinden staan - voor voedsel is daarmee op geen enkele wijze te vergelijken. Men kan wellicht stellen dat het massaal transporteren van dieren naar slachthuizen bedrieglijk veel lijkt op het transporteren van joden naar vernietigingskampen maar dat is dan ook de enige overeenkomst tussen deze beide fenomenen. Hoewel jodenhaat zich al heel vroeg binnen de menselijke soort manifesteerde is het een totaal ander fenomeen dan het evolutionaire uitgangspunt: eten of gegeten worden.
Sommigen maken hier de vergelijking met slavernij. Harari, die ongetwijfeld een vegetarier of misschien wel een veganist is, vindt zo'n vergelijking in die zin passend dat zoals de slavenhandelaar geen haat jegens de slaaf koesterde maar omwille van economisch gewin onverschillig stond tegenover diens lot, de vleesetende mens geen haat jegens dieren koestert maar zich al even onverschillig opstelt aangaande het lot van het dier.
De morele superioriteit die Floris van den Berg zichzelf meent te mogen toedichten vind ik toch vooral een typisch geval van zelfoverschatting. We moeten erkennen dat onze omgang met dieren een zaak van moraliteit is maar het past niemand zichzelf moreel superieur aan een ander mens te achten. Dat is niet de manier om geschillen te slechten. Gedrag van meer dan een paar miljoen jaar oud laat zich niet in het tijdsbestek van een Facebookartikeltje van een zich moreel superieur achtende scribent omturnen naar gedrag dat minder dierenleed met zich meebrengt. Het doel is mij helder, de middelen ook. Mits onzindelijke vergelijkingen als die met holocaust en nazi's daar maar geen deel van uitmaken.
2 opmerkingen:
Interessant. Ben vegetariër, maar haal het niet in mijn hoofd om mensen die vlees eten nazi's te noemen. Een flink aantal mensen heeft vlees nodig en nogal wat dieren zijn zelf ook carnivoren, 'vreten elkaar op', om het plastisch uit te drukken. Maar hun prooi is er dan meestal wel één van een andere soort. Mussen zie je bijvoorbeeld niet snel mussen vreten. Wel wormen enzovoort. But beware of a black widow for instance. En mensen willen elkaar, doorgaans niet om elkander op te peuzelen, nogal eens doden, zoals er ook een doodsdrift bij de nazi's bestond, onder andere de sociaal psycholoog en filosoof Erich Fromm (1900 - 1980) heeft daar opmerkelijke zaken over geschreven. Neem bijvoorbeeld zijn werk: De angst voor vrijheid (1941). De praktijk van de bio-industrie acht ik overigens ook verwerpelijk.
Tja, Floris ziet zichzelf als een soort vegan-goeroe en hij vindt het wel leuk om als een soort protagonist te kunnen optreden. Hij heeft genoeg volgers die hem adoreren. Je kent wellicht Christian St Peters nog wek: I'm the pied piper. Zoiets. Ik eet af en toe nog vlees en vis en vind eigenlijk dat je dat niet vol kunt houden. Vandaag dus weer eens vegetarisch gegeten. Maar ik laat me door niemand uitmaken voor een moreel inferieur persoon. Groeten,
Een reactie posten