Het ongeleide projectiel Erdogan

Ik zag en hoorde hoe EU commissaris Timmermans ervan overtuigd was dat er nu een goede deal met de Turken was gesloten en hoe weinig hij daar zelf in geloofde. De EU betaalt de Turken 3 miljard Euro per jaar (er wordt nog gesteggeld over hoeveel precies per jaar maar gaat u gerust uit van die drie miljard per jaar), de Turken worden verlost van de visumplicht (Schengen wordt dus de facto uitgebreid) en de onderhandelingen over Turkse toetreding tot de EU worden weer geopend.

In ruil voor dit alles beloven de Turken dat ze hun grenzen dicht zullen houden en dat er een beter perspectief voor in Turkije verblijvende vluchtelingen wordt gecreëerd. Gelooft u het? Ik in ieder geval niet. Vluchtelingen die per se naar Europa willen, zullen als voorheen hun toevlucht zoeken tot mensensmokkelaars met alle gevolgen van dien. En hoeveel geld van die drie miljard uiteindelijk bij vluchtelingen in Turkse kampen komt? Heb een jaartje geduld en de eerste "moet-je-nou-toch-eens -horen-verhalen" zullen ons weer lange televisieavonden om de oren vliegen.

Trouwens, als die Turken geen visum meer voor Europa hoeven aan te vragen, geldt dat dan ook voor Europeanen die naar Turkije willen? In dat geval wordt Schengen dus echt fors uitgebreid. En tegelijkertijd praat de Nederlandse regering hardop over een klein Schengen. Terwijl we schande spreken van al die idiote balkanlanden die prikkeldraadversperringen aanbrengen. Het sluiten van de binnengrenzen is het slechtst denkbare antwoord op de problemen van immigratie. We hadden veel eerder serieus werk moeten maken van het bewaken van de buitengrenzen.

Je moet er toch niet aan denken dat de Turken lid van de EU kunnen worden. Zo'n Erdogan sleept ons rustig mee naar een gewapend conflict met de Russen. Nu heeft hij spijt en betreurt hij het neerschieten van een Souchoj-24 maar die spijt komt een beetje laat. Erdogan is zo machtswellustig dat hij een ongeleid projectiel is geworden. Ver van weg blijven, zou ik zeggen. Maar Europe heeft geen keus meer en móet wel een deal sluiten met de Turken. Hoor de ferme taal van Rutte eens, die ons wil doen geloven dat we nu een definitieve oplossing hebben bedacht.

Je zou er hard om lachen als het niet zo droevig was.

Erdogan speelt gevaarlijk spel

Het is hem naar het hoofd gestegen, die pasja in Turkije. Een Russisch vliegtuig neerschieten in het meest gevoelige gebied momenteel op aarde is een onbezonnen daad van nationalistische maar misplaatste trots. Volgens de Amerikanen vlogen de Russen boven Syrisch grondgebied maar de Turken houden vol dat ze boven hun grondgebied vlogen. Toevallig wel een betwist gebied, zowel door de Syriërs als door de Turken.

Maar laten we voor het gemak van de discussie eens aannemen dat de Russen inderdaad een paar kilometer boven Turks grondgebied vlogen. Niet netjes natuurlijk maar 't zou een vergissing kunnen wezen. Dan zijn er toch wegen om zo'n indringer keurig naar neutraal grondgebied te begeleiden?

Maar het werkelijke probleem is dat de Russen Assad steunen terwijl de Turken Assad als hun grootste vijand beschouwen. Ook de positie die de Turken tegenover IS innemen is op zijn zachtst geformuleerd halfslachtig te noemen. Kortom, die Erdogan is volstrekt onbetrouwbaar.

Maar wat zou het? Nou, Stoltenberg van de NATO heeft zijn solidariteit met de Turken al uitgesproken en we kennen allemaal artikel vijf van het NATO verdrag dat zegt dan een aanval op één, een aanval op allen is. En op die manier kan die nare Erdogan ons in een zinloze oorlog met de Russen trekken.

Het zal zo'n vaart niet lopen? Ik help het u hopen. Hoewel ik Stoltenberg op zich wel begrijp - hij verdient onze steun en sympathie sinds Breivik - had hij toch ook medelid Turkije vaderlijk kunnen adviseren een toontje lager te zingen en niet meteen het zwaarste wapen in te zetten. Maar dat is nu precies de standaard reactie van Erdogan op willekeurig welke situatie dan ook, in het binnenland of het buitenland. Ik zeg u, wij gaan nog veel narigheid beleven aan deze Turkse moslimdictator.

Tedeschi Trucks Band teleurstellend en saai

Ik had er nog nooit van gehoord maar op uitnodiging kon ik gisteravond in Tivoli Utrecht een concert bijwonen van de Tedeschi Trucks Band. Trucks speelde ooit bij the Allman Brothers Band en dat is natuurlijk een goede aanbeveling. Hij was ook de enige aan wie ik enig plezier heb beleefd want het bleek een zeer matig concert.

Het geluid in de grote zaal van Tivoli Vredenburg viel me nogal tegen of het moet aan de sound mixers hebben gelegen. Maar op een of andere manier kwam het geluid als één groot blok op je af. Er viel vaak te weinig te onderscheiden. Met name de kleine blazerssectie was nauwelijks hoorbaar, tenzij er werd gesoleerd. De trompettist beviel mij het beste. Tja, ook het repertoire bleek wel erg beperkt. Rockmuziek volgens vaste patronen, een nauwelijks hoorbaar achtergrondkoortje, een nauwelijks hoorbare toetsenist, intro met drum en bas, wat zang, een solo en naar het einde breien. Dat was het wel zo'n beetje. Weinig spectaculair of inspirerend. Waarom die zaal nou zo enthousiast was? 't Is mij een raadsel.

Susan Tedeschi was een innemende vrouw maar haar stem is zeer beperkt en weinig gelaagd. En hetzelfde geldt voor haar gitaarspel. Emoties bleken aan haar niet besteed, waardoor elk nummer - en dat waren er nogal wat - hetzelfde klonk. De noodzaak van twee drummers is mij ontgaan en ik heb de meerwaarde tijdens dit concert niet kunnen ontdekken. Ook de drum battle in het voorlaatste nummer was weinig spectaculair.

Zoals gezegd, die Derek Trucks beviel me het beste. Een uitstekend gitarist en in veel nummers klonken the Allman Brothers duidelijk door. Jammer alleen dat hij voor het merendeel met zijn rug naar het publiek toe stond te spelen en op geen enkele wijze met zijn publiek communiceerde. De band werd ook niet voorgesteld - ook de Canadese zanger/gitarist van het voorprogramma zal wel een naam hebben maar wie hij was? Geen idee. En na afloop van het concert deed de band ook geen enkele moeite het applaus van de zeer enthousiaste zaal in ontvangst te nemen. Zwaaien en wegwezen.

Het afsluitende With a little help from my friends was erg fraai en een feest der herkenning maar je blijft toch altijd onmiddellijk aan Joe Cocker denken. Zijn uitvoering van dit prachtige nummer is nog nooit geëvenaard of ook maar benaderd. Ook door de Beatles zelf niet.

Heel mager dus allemaal.

Van oorlogspraat komt doorgaans weinig goeds

Er zijn drie oorzaken aan te wijzen voor de ellendige staat waarin zich de hedendaagse menselijke gemeenschap bevindt: olie, de eeuwige strijd tussen soennieten en sjiieten en de positie die het westen hierin kiest. En die laatste keuze wordt weer volledig bepaald door de olie. We mogen er gerust van uit gaan dat er weinig of niets zal veranderen zolang de wereld nog afhankelijk is van olie.

Door onze strategische keuze ten gunste van Saudi Arabië - een van de meest verderfelijke regimes op aarde -  zijn we mede verantwoordelijk voor alle misdaden die door en namens de soennieten worden gepleegd. Wijzelf hebben Al Qaida en IS gecreëerd.

We hebben ingestemd met het verdrijven van Saddam Hoessein en hebben daarvoor in de plaats een nog veel grotere chaos terug gekregen. We hebben toegestaan dat Kadaffi werd opgejaagd en gelyncht en opnieuw was een nog grotere chaos onze beloning. We hebben toegezien hoe Assad honderdduizenden burgers over de kling joeg waardoor de grootste migratiegolf sinds mensenheugenis op gang kwam. We hebben geen antwoord en chaos is ons deel.

Door de afschuwelijke aanslagen in Parijs dreigt nu een proces op gang te komen dat zijn weerga niet kent in de contemporaine geschiedenis.Opeens praat iedereen over oorlog en lijkt er brede consensus te bestaan over de noodzaak van het vernietigen van IS.
En dat betekent hoe dan ook westerse militairen naar de brandhaard sturen. Obama wil er niet aan maar met bombardementen alleen zal het niet lukken IS te verdrijven uit het gebied van Eufraat en Tigris. Maar wat veel erger is: we houden onszelf voor de gek te denken dat we met het vernietigen van IS het probleem van islamterreur hebben opgelost. Er zullen nieuwe fanaten opstaan en het geweld zal opnieuw oplaaien.

Natuurlijk moet de islamterreur een halt worden toegeroepen. De grote vraag is hoe we dat zouden kunnen realiseren. In de Volkskrant van vandaag noemt Ayaan Hirsi Ali drie stappen om dit doel te bereiken: leer van Israël, bereid je voor op een langdurige ideeënstrijd en ontwerp een nieuw immigratiebeleid.

Ik heb eerlijk gezegd niet het gevoel dat we erg veel zinnigs van Israël kunnen leren. Bovendien is de vergelijking van de Palestijnse kwestie met het Kwaad van IS niet juist. Zelfs Hamas heeft de aanslagen in Parijs afgekeurd. De contraterreur-expertise uit Israël waar Hirsi Ali het over heeft plaatst een 'licence to kill' tegenover stenengooiers. De Palestijnen verzetten zich met stenen en messen tegen het nederzettingenbeleid van Netanyahu en vechten voor een klein stukje eigen grond.
IS daarentegen is op zoek naar de eindstrijd en lokt de hele Westerse wereld uit om die strijd uit te vechten in de Levant, op leven en dood.

Ayaan Hirsi Ali heeft gelijk als ze ons een langjarige ideeënstrijd voorhoudt. Die strijd is pas te beslechten als die volstrekt idiote soennieten en sjiieten hun verantwoordelijkheid nemen en een einde aan het mateloze bloedvergieten overeenkomen. Zolang deze twee bloedgroepen elkaar op leven en dood bevechten zal ook de Westerse wereld niet in vrede leven. Des te meer reden om verstandige keuzes te maken over wie we tot onze vrienden rekenen.

Ook het nieuwe immigratiebeleid waarover Hirsi Ali spreekt kan ik onderschrijven. Maar we moeten er niet al te veel van verwachten. Natuurlijk moeten we van nieuwkomers verlangen dat ze zwerend op hun god verklaren onze waarden en normen te zullen respecteren maar uiteindelijk is ook zo'n verklaring een dode letter wanneer wij niet tegelijkertijd ruimte maken in onze gemeenschap voor zulke nieuwkomers. En tot slot: hoeveel moeite wij ons ook getroosten om immigratie zo onaantrekkelijk mogelijk te maken, de immigratiedruk zal er niet door afnemen. En we moeten ons realiseren dat we vroeger of later ook nog eens geconfronteerd zullen worden met nog veel grotere groepen klimaatvluchtelingen.

Maar ondertussen praten we hier over oorlog, terwijl we zouden moeten weten dat we die oorlog niet kunnen winnen, terwijl we ons zouden moeten realiseren dat eerst en vooral de burgerrechten hier in ons eigen huis zullen sneuvelen. Aan het einde van de dag zullen we vaststellen dat het middel erger was dan de kwaal. Oorlog voeren is materieel uitdrukking geven aan onvermogen.

Het Hout

Gisteravond is geheel terecht de ECI literatuurprijs 2015 toegekend aan Jeroen Brouwers. Brouwers is de grootste stilist onder de eigentijdse schrijvers. Zijn nu bekroonde roman Het Hout gaat over kinder- en machtsmisbruik in een Limburgs pensionaat ergens in de jaren vijftig, zestig van de vorige eeuw.

Een werkelijk schitterende roman, beklemmend beschreven in een onnavolgbare Brouweriaanse stijl. Ik heb wel eens gezegd dat ook de mindere romans van Brouwers (Datumloze dagen en Bittere Bloemen) nog steeds een genot zijn om te lezen vanwege diens prachtige stijl. Maar Het Hout is veel meer dan een fraaie stijloefening, het is Brouwers' beste roman.

En nu dus terecht bekroond, ook al waren er wel meer boeken die voor die mooie prijs in aanmerking konden komen. Wie een recensie van Het Hout wil lezen bezoeke de pagina [Literatuur] op de volgende link: ennonuy.com

Mark Bischof

Een groot interview over twee pagina's met kinetisch kunstenaar, tevens celloleraar Mark Bischof in de NRC van vandaag. Nooit van gehoord maar nu wel naar gekeken. Kijk maar eens op de volgende link: Mark Bischof

Zijn jongste werk heet Makrokosmos, het vergde zes jaar om de installatie te ontwerpen en te bouwen, een onvoorstelbaar spel van negenenzeventig glazen knikkers die over vijfhonderd meter messing rails, door duizend zelf gemaakte messing ringen en over houten bruggen een weg afleggen om na zevenendertig minuten hun spel te beëindigen als een tachtig kilo zwaar gewicht eindelijk de grond heeft bereikt. Fascinerend om te zien, het wekt bewondering en werkt op je lachspieren. Wat gebeurt hier? Wat is de zin hiervan? En vooral: hoe krijgt iemand zoiets voor elkaar?

Zelf geeft Bischof aan dat deze constellatie hem heel wat hoofdbrekens bezorgde. Het groeide hem boven het hoofd en dat is makkelijk voor te stellen wanneer je de video's van deze installatie bekijkt. Is dit kunst? Ja dit is kunst en het zou in een museum opgesteld moeten worden. Maar het is werk dat maanden opbouwtijd vergt en ook onderhoudsgevoelig is.

Op zijn website is veel videomateriaal van zijn installaties en zijn ouder werk te bewonderen. Ga erheen en je zult zien dat je de tijd neemt om naar dit geweldige werk te kijken. Ik heb nog nooit zoiets gezien, met Tinguely is dit werk in de verste verten niet te vergelijken. De complexiteit van de installaties van Bischof is verbluffend. Af en toe loopt een knikker uit de rails en op een vreemde manier is het net alsof iedere beweging gepland is, een doel heeft en alsof het totale spel iets wil zeggen maar wanneer je daarover na gaat denken komt je geen millimeter dichterbij een antwoord op de vraag: wat is het nut van dit alles. Het spel voltrekt zich volgens vaste regels omdat de constellatie maar een beperkt aantal mogelijkheden biedt. Maar het is onmogelijk het hele spel in één oogopslag te nemen en te overzien. Je kunt zijn installaties opvatten als metafoor en vervolgens kun je eindeloos filosoferen over de vraag waarvoor die metafoor dan zou staan. Terecht merkt Mischa Spel in de NRC op: "Het is een aanstekelijk idee dat een apparaat dat zo intens complex is, geen enkele functie vervult".

Mark Bischof heeft zijn atelier in Amsterdam, daar kun je zijn installaties in werking zien. Maar bekijk in ieder geval zijn website eens en verwonder je.

We are such stuff as dreams are made on

Europa, ach je was slechts een droom? Nee, ik mag dat ideaal nog niet ten grave dragen. Maar Europa staat er niet best voor. Na een jarenlange financiële crisis met de net vermeden Grexit achter ons en de wellicht onvermijdelijke Brexit nog voor de boeg worden we nu al maandenlang geconfronteerd met de grootste uitdaging voor de EU: de migratie van miljoenen vluchtelingen uit oorlogsgebieden en de niet te stoppen toestroom van miljoenen economische vluchtelingen. En tegelijkertijd zien we de uitholling van de Europese droom van binnenuit door de steeds sterker wordende populisten en nationalisten. Zij vertellen het verhaal dat een groot deel van de Europese burgers nu eenmaal graag horen wil.

Als we kijken naar de oorlogsvluchtelingen zien we het conflict in Syrië en Jemen alleen maar complexer worden. Een uitweg lijkt steeds verder weg en de stroom vluchtelingen neemt alleen maar toe. Europa is nu aangewezen op afspraken met Erdogan, een van de grootste machtswellustelingen uit het Midden Oosten. We moeten ons daar weinig illusies over maken.

En om die stroom economische vluchtelingen in te dammen vergadert de EU juist vandaag met een aantal Afrikaanse staten. Slechts een derde van de genodigde staatslieden is bereid aan tafel plaats te nemen. Ook hier hoeven we ons weinig illusies te maken. De economische vluchtelingen sturen aanzienlijk meer geld terig naar hun geboorteland dan het Westen ooit als ontwikkelingshulp ter beschikking heeft gesteld. Bovendien is de kracht van de gemiddelde democratie in Afrika niet bijster groot. Krachtig leiderschap is in Afrika nauwelijks waar te nemen. Wie zou al die vluchtelingen tegen moeten houden en waarmee?

Cameron heeft eindelijk geopenbaard welke eisen hij aan Brussel stelt. Die eisen kunnen niet worden ingewilligd zonder dat ook andere lidstaten gelijksoortige eisen gaan stellen. De vraag is hoe verstandig de Britse kiezer is wanneer er over een aantal maanden een volksraadpleging zal worden gehouden. Maar met de aanhoudende migratieproblemen hoeven we ook hierover niet al te veel illusies te koesteren. Cameron vindt dat de tweede economische macht van de EU het recht heeft gehoord te worden. Tja, wie wil dat niet?

De druk wordt te groot, zowel van binnenuit als van buitenaf. De kans dat Schengen intact blijft is niet erg groot. Ook Frans Timmermans, Nederlands commissaris bij de Europese Commissie kan niet garanderen dat de EU de huidige problemen overleeft. Als aan de top van de EU fatalisme wordt waargenomen, lijkt het einde nabij.

Ik ben zelden zo somber geweest over die prachtige droom die Europa heet. En wat staat ons te wachten als de nationalisten het overal voor het zeggen krijgen? Misschien moeten we toch wat vaker achterom kijken.

Spectre

Voor het eerst sinds tijden weer eens een James Bond film bezocht en daar heb ik geen spijt van. Spectre is een ronduit spectaculaire film met een goed verhaal, uitstekende acteurs en een in volle vaart voort denderend script.

Daniel Craig is een geloofwaardige James Bond met wie je je gemakkelijk identificeert. Ben Wishaw als Q, Ralph Fiennes als M en Andrew Scott kennen we van de betere Britse series en Christoph Waltz is weer onvergetelijk, net als in Inglorious Bastards van Tarantino.
En ook Thomas Newman moet hier vermeld worden als componist. Ik vond de muziek bij deze film werkelijk heerlijk. Net als de soundtrack Writings on the wall van Sam Smith, prachtig! Kortom, het was genieten van begin tot eind. De belangrijkste filmlocaties dit keer Mexico-city, London en de Sahara. Oogverblindend mooi allemaal en ongekend spectaculair.

Het verhaal past perfect in deze tijd, big data, privacy, het beheersen van informatiestromen, geheime diensten die elkaar beconcurreren en kongsi's sluiten, het creëren van chaos als de meest efficiënte manier om macht naar je toe te trekken en zo voort. De rest van Spectre is feitelijk pure onzin maar wel heerlijke onzin: een ongenaakbare spion met een licence to kill (in Mexico-stad wordt een compleet huizenblok opgeblazen, tja dat wordt natuurlijk afgedaan als collateral damage), mooie onweerstaanbare vrouwen en prachtige techniek waardoor onze held de grootste boeven af kan troeven en zichzelf op het allerlaatste nippertje in veiligheid kan brengen, allemaal dankzij Q. Het is een high tech sprookje op cinematografisch formaat ondersteund door een sound system dat je bijna de bioscoop uitblaast.

Ga hem zien, deze film. Je zult er geen spijt van krijgen. Alleen dat flesje Heineken heb ik niet gespot en ik had me nog zo voorgenomen daar op te letten. Het schijnt dat onze nationale brouwer er 98 miljoen euro voor over had. Je kunt je er niets meer bij voorstellen. En dan is dat moment ook nog ongezien aan mij voorbij gegaan! De reclame was wel heel fraai, dat dan weer wel.

Misdaad loont

We hebben net een financiële crisis achter de rug en kennelijk zijn we nu alweer vergeten waardoor die was ontstaan. Door ondeugdelijke en veel te complexe financiële producten in de VS die netjes overwaaiden naar Europa en toen we erachter kwamen dat het misdadige producten waren, was het al te laat.

Hebben banken ervan geleerd? Natuurlijk niet en we weten dat helemaal zeker sinds Joris Luyendijk daarover een boekje open deed. Eerlijk gezegd heb ik me daar nooit al te veel illusies over gemaakt maar desalniettemin is er nu toch weer aanleiding voor frustratie en irritatie. Wat is het geval?

De banken hebben nu een nieuw product bedacht onder de naam Contingent Convertibles. Leningen die je tegen een aantrekkelijke rente aan de banken kunt verstrekken die zodoende hun buffers uitgedrukt in vermogen kunnen ophogen. Dat doen ze liever dan nieuwe aandelen uitzetten of winst inhouden. Maar bij die coco's is er meer aan de hand: zodra de buffers van de banken onder een bepaald niveau komen ben je je geld subiet kwijt of je krijgt er verwaterde aandelen voor terug.

Het risico voor de banken? Nul, nada. Geen wonder dat ze dit een prachtig product vinden. Maar het is ook zodanig riskant dat geadviseerd wordt dit product niet aan de particuliere belegger aan te bieden. De belegger moet erop durven vertrouwen dat - om maar eens een naam te noemen - Gerrit Zalm ervoor zorgt dat de buffers van zijn bank de limbo-proef aan blijven kunnen.

Maar dat is nog niet alles. De banken hebben het ministerie van financiën, de minister incluis, ervan overtuigd dat het hier om leningen ten behoeve van het vreemd vermogen gaat en op grond daarvan in aanmerking komen voor extra belastingaftrek. Omdat kennelijk het ministerie het ook een ingewikkelde zaak vond, heeft het ministerie toegestaan dat ING - na een stevige bankenlobby voor dit zoveelste wanproduct - de wettekst schreef op basis waarvan de belastingaftrek kon worden toegekend. En waarbij tevens werd geregeld dat alleen de banken zelf in aanmerking zouden komen voor deze aftrek. Andere commerciële aanbieders van coco's komen hier niet voor in aanmerking. Ook blijkt uit mailwisseling tussen het ministerie en de banken dat koste wat het kost moest worden voorkomen dat Brussel over deze constructie zou worden geïnformeerd, aangezien het risiko bestond dat Brussel de constructie als ongeoorloofde staatssteun zou afwijzen. Ook de Tweede Kamer is nu ten onrechte onvolledig en bedrieglijk geïnformeerd.

Wat kan ik anders doen dan als Joris Luyendijk uitroepen: dit kan niet waar zijn!?! Maar het is wel waar. Ik ben een groot fan van de huidige minister van financiën maar wanneer klopt wat ik in de NRC van 4 november lees, dan vind ik toch echt dat hij op moet stappen. Dit mag niet waar zijn!

Toezicht op toezicht

De deconfiture van Loek Hermans is dan eindelijk een feit. Kijk op de volgende link nog eens hoeveel energie deze VVD mastodont te besteden heeft: banen en bijbanen Loek Hermans Nu struikelt hij, zoveel jaar na dato pas, dan eindelijk over het Meavita dossier.

Toezicht houden op een instelling die lijdt aan een ernstige vorm van grootheidswaan maar niet signaleren dat die organisatie op een debacle afstevent, niet bijtijds zien dat maatschappelijk kapitaal, bijeengebracht door de belastingbetaler, verdampt, niet kunnen voorkomen dat honderden werknemers op staat komen te staan, ach het is een eindeloze litanie van beschamend falen.

Terecht dat de FNV hier een rechtszaak is begonnen. En die glansrijk heeft gewonnen. Terecht ook dat nu getracht wordt de opgelopen schade zoveel mogelijk te verhalen op falende bestuurders en toezichthouders.

De politiek doet er goed aan hier op een forse en heldere manier in te grijpen. Toezicht houden is geen bijbaantje. Het heeft er toch alle schijn van dat toezichthouders vooral macht nastreven en daarbij geheel voorbij gaan aan de inhoudelijke taken die zulke posities met zich mee brengen. De verzamelwoede van Loek Hermans is daar een stuitend voorbeeld van.

Het aantal toegestane nevenfuncties van politici dient zeer fors beperkt te worden. Met het aantal (bij)banen van Hermans is het volstrekt onmogelijk overal een inhoudelijk aanvaardbare bijdrage te leveren. Ik koester geen leedvermaak in dit verhaal maar de afgang van Loek Hermans is maatschappelijk wenselijk en zeer terecht.

Als door deze affaire de animo om toezichthouder te worden onder politici afneemt, dan is dat een goede zaak. Een onderneming of organisatie heeft alleen maar baat bij professionele commissarissen en toezichtouders. Let op, je zult zien dat de honorering van toezichthouders en dezulken door deze affaire zal stijgen.

Religiekunde

Er is een Platform Onderwijs 2032 dat een concept-advies heeft uitgebracht. In dat advies is geen plaats meer voor religieonderwijs. In de NRC maken vijf jonge religiewetenschappers daar bezwaar tegen. En ze hebben gelijk!

Het Platform wijst op de toenemende ontkerkelijking in Nederland, die een rechtvaardiging zou zijn voor het afzien van religieonderwijs. Die ontkerkelijking hier bij ons is weliswaar een feit maar het is nogal dwaas om daaruit te konkluderen dat de hedendaagse burger niet religieus of anderszins spiritueel zou zijn. En bovendien neemt het aantal gelovigen wereldwijd toe tot zelfs 87 procent.

Nu weet u natuurlijk dat ik een fervent tegenstander ben van bijzonder onderwijs, maar daar wordt ook niet voor gepleit door de jonge religiewetenschappers. Zij voeren terecht aan dat de wereld van vandaag niet te begrijpen is zonder kennis van religie. Het is dan ook van het grootste belang dat leerlingen van jongs af aan worden onderwezen in wat zij religiekunde noemen.

Dus niet het vak godsdienst zoals ik het heb gekend. In die zeven jaar voortgezet onderwijs is mij nooit iets verteld over joden of moslims, laat staan over boeddhisten of andere denominaties. Nee, het gaat om zo objectief mogelijk onderwijs over de belangrijkste religies én het atheïsme. Dus geen catechisatie of levensbeschouwelijke vorming. Het zou kinderen verboden moeten worden zich voor hun 18de levensjaar bij een religie aan te sluiten. Goed religieonderwijs in de zin van religiekunde zou hen kunnen helpen een gefundeerde keus te maken op het moment dat ze de stemgerechtigde leeftijd behalen.

Vergeeft u mij dit droomdenken.

Een zonnekoning in het land van Ataturk

De Turken hebben gestemd en zijn ontvankelijk gebleken voor de strategie van Erdogan. Turkije omarmt zijn sterke man kopt de NRC. Al op de dag van de verkiezingswinst maakt de regering bekend dat er wordt gestreefd naar een wijziging van de grondwet zodat er in Turkije een presidentiële structuur kan worden geïntroduceerd naar Amerikaans voorbeeld.

De grootheidswaan van Erdogan kent geen grenzen en Turkije is hard op weg een verlichte dictatuur te worden. Voor die grondwetswijziging heeft de AK-regering weliswaar de steun van derden nodig maar ook dat zal de strateeg Erdogan beslist voor elkaar weten te krijgen.

Want dat moeten we hem nageven: Erdogan is een meester in verdeel en heers en hij is er in een razend korte tijd in geslaagd de macht in zijn volledig naar zich toe te trekken. Toen hij persoonlijk de coalitiebesprekingen liet mislukken had ik het idee dat hij zijn hand overspeelde en dat hi bij nieuwe verkiezingen verder van zijn doel verwijderd zou raken.

Maar door de strijd tegen de Koerden te verharden en door chaos te creëren door tal van geweldsincidenten (ik ben er nog steeds van overtuigd dat Erdogan achter de aanslag in Ankara zit) heeft hij de Turken doen geloven dat alleen een sterke man als hij de eenheid in het land kan bewaren en zo de Turken kan behoeden voor desintegratie.

We zullen zien dat de persbreidel schrikbarend toe zal nemen in Turkije en dat de strijd tegen de PKK in alle hevigheid zal losbarsten. Van het seculiere Turkije van Ataturk zal niet veel meer overblijven. Turkije in de EU? Jazeker wel, maar niet zolang Erdogan het voor het zeggen heeft.

We ploeteren voort maar hebben geen idee waarheen

In de NRC van 26 oktober roept schrijver en docent internationale politiek Jonathan Holslag op tot regelmatige bezinning. Nadenken over onze Europese waarden.We zijn zo gebiologeerd door de uitingen van de (radicale) islam dat we helemaal vergeten wat nu eigenlijk onze Westerse waarden zijn, We schermen er wel voortdurend mee maar er echt over nadenken doen we nauwelijks.

Ook helpt het ons niet smalend te doen over moslims die vijf keer per dag bidden. Zij nemen tenminste de tijd om een paar keer per dag afstand te nemen van hun routines en werkzaamheden. Wij doen de hele dag niets anders meer dan naar onze smart phone staren. Zo onderhand de enige manier waarop we nog contact kunnen ervaren, denken te kunnen ervaren.

We zouden meer burgerschap moeten cultiveren, zegt Holslag. En meer tijd moeten vrijmaken voor filosofie, levensbeschouwing en zingeving. Waarom niet specifieke feestdagen introduceren of bijvoorbeeld een grondwetdag. Als vijfhonderd miljoen mensen dat doen, kan geen enkel radicalisme ons nog verwoesten.

Ik zou het graag onderschrijven maar de werkelijkheid staat zo ver van deze fraaie gedachten af. De Westerse mens heeft een fascinatie voor zichzelf ontwikkeld. Is volledig met zichzelf gepreoccupeerd. Onze politici slagen er nauwelijks meer in ons te verstaan, ons te bereiken, een weg uit te stippelen waarvan we allemaal kunnen zeggen: ja, niet iedere kilometer vind ik even aantrekkelijk maar laten we inderdaad die kant opgaan.

Dit lukt al niet op nationaal niveau, laat staan op internationaal, Europees nivo. De moderne burger voelt zich alleen nog maar bedrogen en bestolen. Wat moet er allemaal nog gebeuren vooraleer we onze eigen koers willen wijzigen? Wat staat ons nog te wachten? Niet veel fraais, vrees ik. Maar die paar simpele suggesties van Holslag staan me wel aan.

We ploeteren voort maar hebben geen idee waarheen.

You ain't seen nothing yet

We raken helemaal van de kook als er vluchtelingen onze kant op komen. Op de vlucht voor oorlogen waarin het Westen zelf een heel grote rol speelt. Het is niet ondenkbaar dat de Europese Unie bezwijkt onder deze crisis, die de nationalisten in Europa de wind vol in de zeilen geeft.

Waar we tot nog toe te weinig oog voor hebben is de rol die het klimaat speelt bij het ontstaan van regionale conflicten. Zowel in Syrië als in Darfur was er sprake van langdurige droogte, veroorzaakt door een falend landbouwbeleid van de machthebbers. Als gevolg daarvan mislukten jarenlang de oogsten waardoor de boeren noodgedwongen naar de stedelijke agglomeraties trokken. De Duitse sociaal psycholoog Harald Welzer formuleert het in een artikel in de Volkskrant van 30 oktober zo: "Het is nauwelijks voorstelbaar dat wat tot nog toe een zaak was van meteorologen, zeebiologen en gletsjeronderzoekers, thans culturele catastrofes als de ineenstorting van hele systemen, burgeroorlogen en zelfs genocide tot gevolg zou kunnen hebben".

In hetzelfde artikel laat het MIT Massachusetts Institute of Technology enkele scenario's zien voor de te verwachten temperatuurstijging in het Midden Oosten. Als er geen maatregelen worden getroffen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan, zullen de temperaturen in grote delen van het Midden Oosten stijgen tot boven de zestig graden Celsius. Probeert u zich eens een voorstelling te maken van de miljoenen klimaatvluchtelingen die daarvan het gevolg zullen zijn.

Het is onze zucht naar rijkdom en welvaart die heeft geleid tot een verwoestende economie die uitmondden in regionale conflicten en klimaatwijzigingen die op hun beurt hebben geresulteerd in steeds grotere migratiegolven. Zwartkijkerij en onnodig pessimisme? Dacht het niet. Onze kinderen staan nog veel grotere problemen te wachten dan wij ooit ervaren hebben. Wordt het niet eens tijd dat we dáár bij stil staan en de maatregelen nemen die nodig zijn om de klimaatwijzigingen het hoofd te bieden? Ongeacht de prijs?

Henry

Het Scapinoballet uit Rotterdam is een fantastisch ensemble. Gisteren zagen we Henry van de Israëlische choreograaf Itamar Serussi. Een groep van zestien jonge dansers en danseressen geeft een overrompelende voorstelling van bijna vijf kwartier. Een kaleidoscopisch verhaal van ontmoetingen, zo lijkt het. Een verhaallijn is niet te ontdekken maar dat is ook niet nodig.

De choreografie is werkelijk adembenemend en prachtig. Hoe de dansers zo'n partituur kunnen onthouden is mij een raadsel. Af en toe denk je: ze doen maar wat. Maar dat is niet zo. Wellicht is er soms enige vrijheid van improvisatie in bepaalde bewegingspatronen maar ook dat lijkt hier niet het geval. Op talloze momenten zie je toch weer synchrone bewegingen bij twee of meer dansers.

En wat minstens evenveel bewondering afdwingt is de fysieke conditie en beheersing van de dansers. Dit is pure topsport waarvoor ongelooflijk hard gewerkt moet worden. Niet één hapering of aarzeling zag ik bij de toch vaak 'onmogelijke' posities die werden ingenomen.

Prachtig was ook het toneelbeeld: een lege rechthoekige kubus met schaars frontlicht en uitsluitend links bovenin een aantal rijen hangende spots. De belichting was af en toe ronduit betoverend. Wat minder enthousiast ben ik over de muziek, een soundscpae van Richard van Kruysdijk. Het bleef me niet boeien gedurende de hele voorstelling. De muziek speelde zich vooral af in de lagere toonsoorten en er was wat mij betreft te weinig variatie in instrumentatie en compositie.

Maar wat een geweldige voorstelling alles bijeen. Verras uzelf en ga eens kijken. Scapino toert tot half december door het land. Dit mag je niet missen. Het Stadstheater in Arnhem was bepaald niet uitverkocht en dat is doodzonde. Scapino verdient volle zalen.