Occupy

Overal in de westerse wereld zijn er spontane protestbewegingen ontstaan. In mei 2011 onstond in Spanje de Indignidados beweging: voornamelijk jongeren die het niet langer pikten dat ze op hun leeftijd al voorgoed uitgerangeerd dreigen te raken. In Griekenland is van oudsher sprake van een grote en vaak radikale protestbeweging tegen de corrupte machteloze politieke elite. In de zomer van dit jaar werd Groot Brittannie opgeschrikt door een ongekend gewelddadig oproer. En dan, aan het begin van de herfst, ontstaan wereldwijd occupy-bewegingen die zich direct wenden tot het financiele establishment. In Belgie is ondertussen het initiatief G1000 van de grond gekomen.
Het gaat niet aan al deze bewegingen over een kam te scheren maar ze hebben wel degelijk gemeenschappelijke kenmerken. De belangrijkste overeenkomst is wel dat al deze bewegingen een duidelijke vingerwijzing zijn voor het falen van die prachtige westerse vinding: de democratie.
De bestaande politieke elite is vooral bezig met de bestendiging van haar positie en is daardoor niet in staat noodzakelijke beleidsmaatregelen door te voeren omdat de achterban dan wel eens weg zou kunnen lopen. In Belgie zien we nu al meer dan 500 dagen hetzelfde fenomeen. Maar ook in de andere Europese democratieen, Nederland niet in de laatste plaats, zien we een duidelijke kristallisatie op de politieke flanken waardoor het politieke midden afkalft en vlucht(ig) gedrag vertoont. Het gevolg is poltieke instabiliteit die in belangrijke mate bepaald wordt door veelal populistische politici die het compromis niet slechts schuwen maar keihard afwijzen. Zo worden vooral de ideologische verschillen uitvergroot en versterkt met als gevolg een steeds toenemende intolerantie.

Ik ben en blijf een voorstander van de parlementaire vertegenwoordigende en indirecte democratie maar het is zonneklaar dat we er niet komen met het instrumentarium dat we in de achterliggende decennia hebben opgebouwd. Ik ben een verklaard tegenstander van referenda omdat ik daar de te grote invloed van met name pop[ulistische politici vrees. Maar het Belgische G1000 experiment is buitengewoon interessant en wat mij betreft een prachtig alternatief voor de schijn democratie die referenda opleveren.

Maar ook maken de occupy bewegingen helder dat het kapitalisme zijn grenzen heeft bereikt. Er zal echt serieus werk gemaakt moeten worden van de exponentieel toenemende afstand tussen arm en rijk. De financiele elite, die zich sinds Reagan in een Walhalla waant, moet goed- of kwaadschiks aan banden worden gelegd. De politiek heeft zich in dit probleem tot nog toe volstrekt onmachtig getoond; politieke lafheid omdat men het systeem ooit nodig denkt te hebben om er zelf van te profiteren? Welke de beweegredenen ook zijn, tot nog toe heeft het kapitalistische westen in het geheel geen lering getrokken uit de bankencrisis, de financiele crisis, de eurocrisis, de Amerikaanse crisis. Codes en convenanten hebben geen enkel effect, het zelfreinigend vermogen van de mens stelt niets voor. Wie heeft, staat niet graag af. En als Amerikaanse miljardairs om extra wetgeving vragen zodat ze meer belasting moeten afdragen, zorgen de Republikeinen er wel voor dat zulke wetgeving niet van de grond komt. Toch ligt hier de sleutel voor een stabielere internationale gemeenschap.