Ik heb er altijd een gewoonte van gemaakt vooral bij lokale ondernemers diensten of producten in te kopen. Wonen in een buitengebied betekent ver rijden naar de dichtstbijzijnde boekhandel en dat blijf ik zo lang mogelijk volhouden maar wanneer een boek niet voorradig is, dan bestel ik dat contre coeur via internet. Maar een thuiskapper zou ik nooit bezoeken.
In de modernste vorm van dienstverlening maken slimme ondernemers gebruik van niet gebruikte capaciteit bij individuele consumenten: een plekje in je auto (Uber) en een leegstaande kamer in je huis (Airbnb). Het lijkt simpel en vooral prettig voor de klant. Dat de keerzijde van deze klantvriendelijke medaille bestaat uit slecht betaalde taxichauffeurs en illegale hotels deert deze ondernemers niet en zij vertrouwen erop dat hun afnemers daar uit eigenbelang ook geen interesse voor hebben. De klant wil immers de laagste prijs.
In de Volkskrant van dit weekend een onthullend artikel over de wijze waarop deze bedrijven omgaan met kritiek. Daar houden ze niet van en dat leidde er al toe dat ze bij Uber het snode plan hadden opgevat om een paar private detectives te zetten op al te kritische journalisten. Die zouden vast wel op compromitterend gedrag te betrappen zijn. Immoreler kun je het nergens vinden.
Maar deze ultrakapitalisten gaan verder. Hun verdienmodel is gebaseerd op disruptive action, met andere woorden ze bestaan bij de gratie van het verstoren van traditionele marktverhoudingen. Dit is kapitalisme zonder ook maar de geringste moraliteit. Dat anderen het duurverdiende brood uit de mond wordt gestoten zal de boys van Uber of Airbnb worst zijn.
Dit type ondernemer blijkt vooral geïnspireerd door het gedachtegoed van Ayn Rand, ofwel het libertarisme. Michael Persson in de Volkskrant schrijft: "geef sterke mannen de vrije hand, beperk de rol van de overheid en het komt vanzelf goed". De misvatting van de filosofie van Ayn Rand is de veronderstelling dat eigenbelang een voldoende moreel kompas zou zijn. Niets is minder waar.
Een andere moderne ultrakapitalist is Peter Thiel van Paypal. Hij verklaart: "Concurrentie is uiteindelijk slecht voor bedrijven en voor de maatschappij. Monopolies helpen de wereld echt vooruit. Omdat je alleen dan genoeg geld overhoudt om je mensen goed te betalen en je producten verder te ontwikkelen. Anti-trustwetgeving en regulering zijn contraproductief".
Wel, dat is precies het soort kapitalisme dat we niet willen. Wat de boys van silicon valley (want daar komen dit soort nieuwe ondernemingen allemaal vandaan) er niet bij vertellen is dat ze hun mensen helemaal niet goed betalen en er vooral op uit zijn om zelf een zo groot mogelijk persoonlijk fortuin na te jagen.
Maar tegelijkertijd moeten we erkennen dat de consument beslist. Als er niet snel duidelijke wetgeving komt die deze vorm van deeleconomie tenminste aan banden legt, zullen hele bedrijfstakken revolutionair veranderen. Er zullen meer van dit soort initiatieven komen en ze zullen zonder regulering buitengewoon succesvol blijken te zijn. Want de eigenbelang nastrevende consument gaat altijd voor een race to the bottom. Daar is de prijs het laagst.
Maar die eigenbelang nastrevende consument wil nog wel eens vergeten dat hij tegelijkertijd een werkzoekende consument is, of een consument die zich graag beschermd wil weten tegen de almacht van monopolisten. Tegen de tijd dat hij zich dat realiseert is het pleit al in zijn nadeel beslecht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten