Tal van beschouwingen dit weekeinde over 25 jaar geleden, de val van de muur, een voorlopig einde (?) aan Realpolitik en machtsdenken inleidend. Ik herinner me die novemberdagen in 1989 nog heel goed en verbaasde me enorm over de Hongaren die zomaar een gat in het gaas knipten, je hield je hart vast, als dat maar goed gaat en al gauw volgden de Tsjechen en toen was het hek van de dam. Ik zat met open mond naar de televisie te staren, me er wel van bewust dat we getuige waren van eigentijdse geschiedenis. Nu zijn we dat natuurlijk alle dagen maar dan dringt dat nauwelijks tot je door. De jacht op Ceaucescu en zijn vrouw vond ik zo mogelijk nog fascinerender en beklemmender. Enkele jaren later reisde ik door Roemenië en bezocht er Sibiu, Boekarest en Timisoara maar dat is een ander verhaal. De VPRO bracht gisteren een prachtige documentaire over die laatste paar weken van het Oostblok met de Hongaarse premier Nemeth in de hoofdrol. Nog steeds prachtige en ondanks dat je de uitkomst al kende spannende televisie!
In de NRC dit weekeinde een uitstekend artikel van Paul Scheffer die betoogt dat een terugval in het machtsrealisme van die dagen verraad zou zijn aan hetgeen de Europese eenwording wil belichamen. Scheffer haalt de Britse filosoof John Gray aan die zegt: "Tirannie en anarchie zullen net zo vaak voorkomen als liberale en illiberale democratie; etnisch nationalisme zal een blijvende kracht zijn, terwijl clanloyaliteiten en onderlinge haat in sommige landen politiek belangrijker zullen worden dan nationaliteit". Geen hoopvol stemmend geluid maar ik vrees dat hij het bij het rechte eind heeft.
Paul Scheffer wil wegblijven bij zoveel pessimisme, ook al kan hij niet ontkennen dat Gray wel een punt heeft als je kijkt naar Oekraïne, Syrië, Irak, IS, Midden Oosten, Israël. En op al die fronten zie je de oude machtspolitiek terugkeren. Scheffer: "Het blijkt niet gemakkelijk om te ontkomen aan de tredmolen van vriend en vijand en toch is het failliet van deze machtspolitiek steeds duidelijker".
Volgens Scheffer is duurzame vrede gebouwd op democratie en hij citeert Kant die al opmerkte dat burgers direct belang hebben bij vrede om hun welvaart en welzijn te verbeteren en dat in een democratische republiek hun stem tegen oorlog altijd de doorslag zal geven.
Europa is daar het beste bewijs van, aldus Scheffer. En om die reden alleen al moeten democratie en mensenrechten in de Europese buitenlandse politiek worden opgewaardeerd. Maar dat brengt dan wel de verplichting met zich mee niet stilzwijgend akkoord te gaan met een militaire coup in Egypte, Saudi Arabië niet als een bondgenoot te beschouwen omdat het meedoet in de strijd tegen IS. Ik zou daaraan toe willen voegen: Israël niet langer te willen blijven steunen in haar illegale nederzettingenpolitiek en zo kunnen we nog wel een aantal inconsistentie in onze westerse politieke strategieën ontdekken. Hoe het ook zij, zegt Scheffer: "De Westerse wereld moet zich niet uitputten in oorlogen die geen morele rechtvaardiging kunnen vinden".
Scheffer waarschuwt vooral dat we ons niet moeten laten verleiden tot een al te pessimistisch beeld en ons niet bij voorbaat moeten neerleggen bij de tragedie van de grootmachten. De normatieve kracht van de liberale democratie acht hij nog steeds ongeëvenaard. Als ik het ergens graag mee eens wil zijn is het wel met deze verzuchting van Paul Scheffer. Maar in het overgrote deel van de wereld is de democratie bepaald niet populair. Nog veel missionariswerk voor de boeg maar de manier waarop onze zendelingen zich tot nog toe gedragen hebben belooft weinig goeds.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten