maandag 31 oktober 2022

Een poging om iets van de Amerikanen te begrijpen

 

In de NRC van dit weekend schrijft historicus Frans Verhagen een uitstekend artikel waarin hij de recente, uiterst zorgwekkende ontwikkelingen in de Verenigde Staten probeert te duiden. Zo'n artikel is wat mij betreft zeer welkom. Ik volg die ontwikkelingen al jaren op de voet, voornamelijk door het lezen van artikelen in onze landelijke dagbladpers en door het dagelijks volgen van tenminste twee zegslieden op internet: David Pakman en Jesse Dollemore


Ik beschouw mezelf als redelijk goed geïnformeerd maar probeer er maar eens de vinger op te leggen: hoe kan dit gebeuren? Hoe is het mogelijk dat er bij de Republikeinen zoveel haat is ontstaan dat een enigszins gebalanceerd oordeel over hun opponenten, de democraten, niet meer tot de mogelijkheden behoort. Hoe kan het toch gebeuren dat er met name bij de Republikeinen zo waanzinnig veel volstrekt gestoorde individuen politieke macht weten te vergaren, vooral door de ongegeneerde aanbidding van de opperidioot Donald Trump? Hoed is het toch mogelijk dat een intens kwaadaardig sujet als Tucker Carlson dagelijks zijn vitriool over de Amerikaanse samenleving kan uitstorten? Natuurlijk heb ik met meer dan gewone belangstelling naar The Loudest Voice gekeken, een waanzinnig goede serie over Roger Ailes, in een onvergetelijke rol van Russell Crowe, en zo'n serie verduidelijkt veel van de bron van dit rechts Amerikaans onbehagen. Maar je blijft je dagelijks verbazen over de smerigheid en nonsens die door Amerikaanse senatoren en Congresleden wordt gespuid. Geen wonder: de helft van de Amerikaanse bevolking is er vatbaar voort, staat er voor open, is er ontvankelijk voor. Dieptepunt tot nog toe is het incident in het woonhuis van Nancy Pelosi.

Terug naar Frans Verhagen. Hij wijst erop dat de Amerikaan vooral gekenmerkt wordt door een soort tweeslachtigheid, waardoor een aantal kenmerken van die samenleving tot een soort constante zijn geworden die zowel de kracht als de zwakte van het land tonen. En die tweeslachtigheid lijkt in het hart en brein van de Amerikaan geslopen te zijn.


In de eerste plaats is er de scheiding van kerk en staat. Het staat letterlijk in de Grondwet maar als er iets is waar de Amerikanen naar lijken te streven dan is het wel een door de bijbel gestuurde politiek. Kijk maar eens naar een van de grootste idioten uit de Amerikaanse samenleving: Mary Taylor Greene die van mening is dat republicans should be christian nationalists. Deze ongekend stompzinnige vrouw wordt vermoedelijk de running mate van Trump in 2024.

In de tweede plaats hebben alle Amerikanen een afkeer van de overheid. De federale overheid moet het liefst helemaal niets in te brengen hebben. Ronald Reagan zei al dat de overheid niet de oplossing was maar het probleem. Maar in 2009 schreeuwden Tea Party leden moord en brand en betoogden dat de overheid van hun sociale zekerheid af noest blijven. 


Nog zo'n constante is de federale organisatie van Amerika. Elke staat heeft exact dezelfde rechten als de andere waardoor dunbevolkte staten ruim oververtegenwoordigd zijn in het parlement. Er is dus wel een centrale, federale overheid, maar veel staten hangen vooral heel erg lang aan de rem. En het Hooggerechtshof is inmiddels zodanig steil conservatief dat grondrechten nu dreigen te sneuvelen, omdat staten de zeggenschap hebben gekregen. Gevolg is dat het nogal wat uit kan maken of je in de ene of de andere staat woont. Denk maar aan abortus.

Een andere constante is de tegenstelling tussen Noord en Zuid. Tot op de dag van vandaag is die tegenstelling virulent. Ook al zijn er aardig wat bordjes verhangen. Vroeger was het Zuiden overwegend democratisch omdat de Democraten lange tijd de racisten bedienden. Tegenwoordig zijn de Zuidelijke staten overwegend republikeins geworden maar de tegenstellingen tussen Noord en Zuid zijn onveranderd gebleven.

Een vijfde constante betreft de grens en de immigratiepolitiek. Ook al zijn vrijwel alle Amerikanen immigranten, de meesten lijken dat aspect volstrekt te verdonkeremanen. Waar vroeger de Duitsers en de Ieren, daarna de katholieken en de Chinezen en vervolgens de Russische joden en Italianen het doelwit waren, nu zijn het de Aziaten en Hispanics. En daarboven blijft altoos maar dat aura van white supremacy hangen. Het is er altijd, meer of minder op de achtergrond. En dat brengt ons bij de meest hardnekkige constante: het racisme. Hele bibliotheken zijn volgeschreven over dit ongekend hardnekkig fenomeen. Het racisme lijkt niet uit de Amerikaanse samenleving verbannen te kunnen worden. 

Dit Amerika, schrijft Verhagen "staat nu op barsten. De sentimenten die elkaar overlapten, zijn verdwenen, soms bewust afgebroken. We zien dat de normen van beschaafd gedrag die een democratie nodig heeft, overboord zijn gezet. Dat politici hun verantwoordelijkheid ontlopen. Dat een persoonscultus de constitutionele orde dreigt te vernietigen. Dat niet enkel het vertrouwen in de politiek is gekelderd, maar dat zelfs de democratie bedreigd wordt. Tweeslachtigheid maakte Amerika groot, maar kan op een cruciaal moment evengoed tot de teloorgang van het land leiden".

Er valt wel wat af te dingen op de redenatie van Verhagen. Ik zie niet de kracht van racisme, noch van de tegenstellingen tussen Noord en Zuid. Maar de constanten die Verhagen onderscheid, die lijken mij correct en plausibel. Of zulke constanten de Amerikaan daadwerkelijk tot een tweeslachtig mens maken, ik waag het te betwijfelen. In de moderne samenleving kiest elke burger zijn eigen bubbel. Met politieke tegenstanders wordt niet meer gesproken, niet van gedachten gewisseld, niet van mening verschild. Men hoort elkaar niet meer. De ander vertegenwoordigt per definitie het 'kwaad'. Persoonlijk denk ik dat als Trump in 2024 daadwerkelijk aan zijn tweede termijn kan beginnen, Amerika definitief als verloren moet worden beschouwd. Er zijn momenteel geen krachten zichtbaar die een dergelijk tragisch lot van deze samenleving kunnen voorkomen.

Geen opmerkingen: