Honderd jaar geleden begon de Eerste Wereldoorlog, nadat Gavrilo Princip de lont in het kruitvat stak en een dubbele moord pleegde op de troonpretendent van de Dubbelmonarchie en diens vrouw. Gavrilo Princip was afkomstig uit Bosnië-Herzegovina en verzette zich tegen de annexatie van Bosnië door Oostenrijk-Hongarije. De moord voltrok zich in Sarajevo.
Ik las de lijvige studie over hoe Europa ten oorlog trok in 1914, getiteld Slaapwandelaars van Christopher Clark. Vaak denk ik dat wij in een snelle tijd leven maar sinds de studie van Clark weet ik wel beter. De maalstroom van gebeurtenissen en verwikkelingen in de laatste dertig jaar voorafgaande aan de tragedie 1914-1918 zijn duizelingwekkend en nauwelijks bij te houden.
Wie de eigentijdse geschiedenis wil doorgronden en een klein beetje begrijpen, kan niet om dit indrukwekkende boek heen. Wat is de essentie zoals Clark die blootlegt: er waren teveel machtscentra die alle beschikten over zware bewapening en enorme legers, er waren geen supranationale instellingen om conflicten te beslechten, de westerse machten maakten zich alle schuldig aan ongebreideld imperialisme, er was een staat die zich geregeld te buiten ging aan ongekende gewelddadigheden en in zijn algemeenheid was er sprake van een verbijsterende oorlogsbereidheid, overal in Europa. De Eerste Wereldoorlog was eerder een tragedie dan een misdaad.
Deze door Clark opgetekende geschiedenis is onontbeerlijk om iets te kunnen begrijpen van wat zich in de jaren negentig van de vorige eeuw afspeelde op de Balkan. Servië gedroeg zich als een schurkenstaat en er waren genoeg politici en samenzweerders die de mythe van het Merelveld in leven hielden en toen Servië in de beide Balkanoorlogen tussen 1911 en 1913 de Ottomanen verdreven en een enorme gebiedsuitbreiding wisten te realiseren, maakt Kosovo daar nadrukkelijk deel van uit. De Turken waren verslagen en het Merelveld, waar zoveel eeuwen geleden de Turken de Balkanvolken een smadelijke en verpletterende nederlaag bezorgden, lag nu in Servië.
En nu, nu zijn we honderd jaar verder en in Sarajevo viert het nationalisme nog steeds hoogtij. In Bosnië wonen Serven, Kroaten en moslims. Er is officieel één nationale regering maar het land is verdeeld in een Bosnisch-Kroatische federatie en een Servische deelrepubliek, de federatie is verdeeld in tien kantons, er zijn dus dertien besturen in dit door god verlaten land. En nu dreigt de boel hier weer in brand te vliegen. Naar verluidt zijn de meeste politici corrupt en spelen zij bij voorkeur de kaart van het nationalisme. Zo blijft de mythe van het Merelveld de mensen vergiftigen.
In Bosnië lijkt de tijd stil te hebben gestaan, wee de inwoners van Sarajevo en Banja Luka. En opnieuw is de rol van Belgrado een zeer omstreden rol. De Zwarte Hand zit in het DNA van de Balkan. Zal het er ooit rustig worden? Europa is het aan zichzelf en aan Bosnië verplicht deze tragische staat in haar gelederen op te nemen. Maar ook dat zie ik er niet snel van komen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten