Je moet je identiteit vederlicht dragen

In de NRC van dit weekend staat een zeer interessant interview met de filosoof Kwame Anthony Appiah, geboren in Londen uit het huwelijk van een Ghanese man met een Britse vrouw en nu woonachtig in New York. Een perfecte achtergrond om na te denken over identiteit. Aan het eind van het interview zegt hij: "Toen Trump werd gekozen dacht ik: We did the wrong thing. Toen de Britten voor de Brexit stemden, dacht ik: They did the wrong thing. Je ziet, mijn Britse identiteit is een beetje aan het verbleken". Aanleiding tot dit interview is zijn jongste boek The Lies that Bind: Rethinking Identity.

Ik ga het interview hier niet samenvatten, daarvoor moet u dit uitstekende artikel echt zelf lezen, maar een paar uitspraken wil ik u niet onthouden. De essentie van wat Appiah ons wil laten zien is dat we een overtrokken beeld van onze identiteit hebben. In de 19de eeuw wisten ze het al, zegt hij: de studie van de geschiedenis is de vijand van het nationalisme. Wie mensen op grote schaal wil samenbrengen moet feiten verzwijgen.

Nationale identiteit noemt Appiah een leugen, vol historische verzinsels. Ras-identiteit is bedacht in de 19de eeuw. Culturele identiteit dan? Cultuur is geen organisch geheel maar een voortdurend veranderende verzameling van de meest uiteenlopende gedachten en gewoontes die niemands bezit zijn, aldus Appiah.

Geconfronteerd met onze Zwarte-Piet-discussie merkt hij op: De betekenis van symbolen wordt niet bepaald door intenties. Symbolen hebben een eigen betekenis. Je kunt ook niet met een hakenkruis op je arm door een stad in Duitsland lopen en zeggen: "ik bedoel er niets mee, ik vind het gewoon een mooi patroon met oude Keltische symboliek".

En als een van zijn studenten hem voorhoudt dat zij op slavenschepen hierheen (New York) zijn gebracht, denkt Appiah: "Nee, jij bent hier met de bus naar toe gekomen en hier in de VS geboren. Het is niet jouw geschiedenis, het is de geschiedenis van je voorouders. En dan komt hij met de mooiste opmerking in dit interview: Je moet je identiteit vederlicht dragen.

Prachtige relativerende woorden waar we eens wat vaker bij stil moeten staan. Voor Appiah is respect een sleutelwoord maar: respect moet je tonen én ontvangen.