Het belang van kennis van onze geschiedenis is evident. Door te kijken naar hoe onze voorouders op omstandigheden en ontwikkelingen reageerden, leren we onszelf beter kennen en begrijpen. De Belgische historicus David Engels wordt in de NRC van 19 augustus geïnterviewd naar aanleiding van diens vergelijking van het huidige Europa met het Romeinse Rijk ten tijde van Augustus en Tiberius. Hij constateert een groot aantal parallellen tussen beide en onderzoekt of de aanpak van Augustus navolging zou kunnen verdienen in het huidige Europa.
Nu heb ik zijn boek niet gelezen en de tijd dat ik Latijn een beetje begreep ligt al weer ver achter me. Maar de essentie van zijn betoog is dat Europa, net als de Romeinse Republiek destijds te ver van de mensen was geraakt. Besluitvorming was hybride, er was teveel immigratie, sociale desintegratie, afname van belangstelling voor de politiek et cetera. Dat veranderde in belangrijke mate toen de charismatische Augustus aan het bewind kwam. Hij herstelde een voor een de oude instituties en zorgde voor heldere en prompte besluitvorming. Zijn charisma verdoezelde het ondemocratische gehalte van zijn bewind maar de Romeinen voelden dat niet zo. De betrokkenheid van de mensen bij hun staatsvorm nam weer toe, de desintegratie nam af. De opvolger van Augustus, Tiberius legde het ondemocratische gehalte van Augustus bloot en vestigde een autocratie, hij was een dictator.
Maar wat konkludeert David Engels nu ten aanzien van het huidige Europa? Hij stelt: "Een simpeler en overzichtelijker systeem, waarin je sneller besluiten neemt, is ondemocratischer. Maar waarschijnlijk zullen mensen, net als de oude Romeinen of veel Russen onder Poetin, denken dat het democratischer is. Alles draait om de perceptie".
Europa, zegt Engels, kent geen wij-gevoel, hanteert te abstracte waarden en is er niet primair voor de Europeanen maar laat iedereen maar toe. En dat wij-gevoel ziet hij er wel van komen, "alleen een meer traditioneel wij-gevoel dan we lang voor mogelijk hadden gehouden. Meer conservatisme is het enige dat Europa van totale desintegratie kan redden. Een derde weg is er niet".
Ik wil van Engels aannemen dat er inderdaad sterke parallellen te ontdekken zijn tussen het Romeinse Rijk van toen en het Europa van nu. En het is interessant om te zien hoe Augustus het tij van desintegratie kon keren door zijn charisma. De keerzijde van die aanpak was wel dat zijn opvolger zich als dictator kon ontpoppen. Engels pleit voor sterk centraal gezag en een charismatische leider die durft en mag zeggen: Europa eerst. Maar als een wij-gevoel alleen kan ontstaan door een autocratisch leider, dan toch maar liever niet. Dat is niet een wij-gevoel waar ik me echt lekker bij zou voelen. Ik zie dan opeens allerlei parallellen met recentere geschiedenis opdoemen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten