In de Volkskrant van dit weekend een zeer interessant vraaggesprek met Francis Fukuyama, schrijver van het spraakmakende essay "Het einde van de geschiedenis". Niccolò Machiavelli beweerde al dat "veel goeds is begonnen met een misdaad", Carl von Clausewitz stelde dat "oorlog (is) de voortzetting van politiek met andere middelen", Ernst Juenger was een bewonderaar van de klassieke oorlog waarin helden de strijd met elkaar aangingen om een nieuwe orde te creëren en Francis Fukuyama treedt in hun voetsporen door erop te wijzen dat oorlog onmiskenbaar een duidelijke rol speelt in het ontstaan van nieuwe politieke structuren. Veel staatsvorming ging en gaat gepaard aan oorlogsgeweld.
Ook analyseert Fukuyama de rol van de middenklasse in de grote conflicten die wij in onze geschiedenis hebben meegemaakt. De democratie kon in Europa ontstaan doordat de middenklasse meer politieke vrijheden eiste. De Arabische Lente is zo teleurstellend verlopen omdat er in dat deel van de wereld nu juist nauwelijks sprake is van een middenklasse. In potentie zou er in China wellicht een aanzet gegeven kunnen worden voor een nieuwe orde maar optimistisch daarover is Fukuyama niet. De middenklasse in China is nu nog relatief klein, hij schat de omvang daarvan op circa vierhonderd miljoen. De middenklasse is in zijn ogen de avant garde van sociale en politieke veranderingen. Fukuyama betwijfelt echter of in een autoritair systeem als het Chinese een transitie naar democratie en een economie van hogere inkomens kan worden gemaakt.
Verontrustend is zijn volgende constatering: "Wat ik indertijd vooral onderschatte, naast het belang van een sterke staat, is het onafwendbare verval van een politiek systeem dat lang in vrede heeft geleefd, zoals onze liberale democratie". Hij ziet een nauwelijks te stoppen afbraak van de middenklasse in Europa, deels door robotisering en globalisering maar ook doordat er teveel ruimte wordt geboden aan lobbygroepen die, bijvoorbeeld via belastingen, ongelijkheid in de hand werken. Was het niet Piketty die, komend vanuit een andere richting, hetzelfde constateert?
Over het Midden Oosten heeft Fukuyama niet veel fraais te melden: "Religieuze conflicten duren over het algemeen lang en mensen krijgen pas oog voor hun werkelijke, politieke belangen, wanneer ze moe zijn van het vechten. Het moet uitbranden voor ze begrijpen dat het ze geen stap verder brengt. Ik vrees dan ook dat het Midden-Oosten een lange periode van bloedvergieten tegemoet gaat".
Wij zouden er goed aan doen de woorden van Fukuyama ter harte te nemen, zowel hier in Europa als ginds in het Midden-Oosten. Maar ik vrees dat het paarlen voor de zwijnen zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten