Wim Wenders maakte een film over en met Anselm Kiefer (1945), de Duitse kunstenaar die we vooral kennen van zijn enorme schilderwerken met een vooral mythische inslag. Kiefer is groot geworden, opgegroeid op de puinhopen van das Dritte Reich, letterlijk tussen de ruïnes van het zwaar gebombardeerde Duitsland. Hij is zijn leven lang geïnspireerd door de joodse dichter Paul Celan, die de huiveringwekkende woorden schreef: der Tod ist ein Meister aus Deutschland. Die oorlog blijft een constante factor in het werk van Kiefer, die eens zei: hoe kun je nou een landschap schilderen waar de sporen van de tanks nog zichtbaar zijn? Tegelijkertijd lijkt het alsof hij ook hoop kan putten uit vernietiging. Letterlijk zegt hij: "het niets is een voortzetting van het zijn; maar je kan het ook omdraaien en zeggen het zijn is een voortzetting van het niets". Daarmee relativeert hij eerst en vooral zijn eigen werk.
Geregeld komen bij hem de stoppelvelden van geoogste maisvelden voorbij. Als er stoppels staan, is het winter. De dood werpt dan zijn schaduw over de akkers. Maar ook daaruit ontstaat weer nieuw leven. Op veel (zo niet alle) van zijn enorme schilderwerken komt dat thema 'vernietiging' weer terug. Dat is wat de mens het beste lijkt te liggen, moeiteloos verprutst de mens zijn kansen, niet alleen voor zichzelf maar gelijk maar voor iedereen. Alle technologische ontwikkeling vindt zijn basis in het militair-industrieel complex. De obsessie van de mens met zijn vijand leidt tot een destructief vermogen dat zo groot is dat het onderscheid tussen destructie en zelfdestructie vervaagt.
Soms denk je, lijdt Kiefer niet aan een megalomane grondhouding? Waarom moeten die werken allemaal zo kolossaal zijn? Kan het niet een tandje minder? Maar als er iets is wat Wim Wenders laat zien, dan is het wel dat het formaat waarin Kiefer werkt volstrekt logisch is. Zijn thema's laten zich niet vertellen in een fijn gepenseeld schilderijtje van 20 x 30cm. Buitendien, Kiefer werkt bepaald niet alleen met verf maar gebruikt aarde, stro, takken, stenen, lood en andere metalen om zijn verhaal te vertellen. Zijn werken zijn indrukwekkend, niet enkel door het formaat, maar zeker ook of vooral door de thematiek, de grondkleuren, de ruwheid, de gekozen materialen en de verbeelding van de kunstenaar zelf.
Wij zagen de 3D-versie van deze film die eenvoudig Anselm is getiteld. Wenders voert ons langs veel van de werken in de verschillende ateliers van Kiefer, verspreid over Duitsland en in het Franse Barjac, waar hij een complete niet bevolkte stad laat zien. In Barjac is de mens overal aanwezig maar niet lijfelijk. En al die ateliers zijn van een gigantische omvang, dat kan ook niet anders gezien het formaat dat Kiefer nu eenmaal nodig heeft om zijn verhaal te vertellen. Deze driedimensionale film was werkelijk een genot om naar te kijken, het is alsof je voortdurend door een vierkante lens van enorme omvang naar de wereld die Kiefer creëerde kunt meekijken, alsof je bovenop een drone zit die je over, langs en door de enorme schilderwerken voert. Soms zien we de kunstenaar aan het werk, een enkele keer levert Kiefer commentaar op zijn eigen werk of beantwoordt hij vragen tijdens interviews.
Wenders grijpt zo weinig mogelijk in, hij laat vooral zien, hij laat je vooral kijken en natuurlijk 'manipuleert' hij in zijn regievoering maar alles lijkt wonderwel te passen. Nee, Kiefer is niet megalomaan, er zit lijn en logica in de manier waarop hij werkt en hij heeft een fantastisch en indrukwekkend oeuvre bij elkaar geschilderd. Ik persoonlijk beschouw Kiefer als de grootste levende kunstenaar en Wim Wenders heeft daar een werkelijk schitterende film van en over gemaakt! Wilt u kennis maken met het werk van Anselm Kiefer, bezoek dan zijn expositie in Museum Voorlinden, daar kunt u terecht tot 25 februari 2024.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten