Michael Kohlhaas

Destijds was Michael Kohlhaas van Heinrich von Kleist verplichte literatuur op de middelbare school. Ik herinner me nog hoe onbevredigend ik het verhaal vond omdat niet het recht zegevierde maar de mens gedwongen werd langs min of meer religieus moralistische lijnen zijn nederigheid te erkennen. Zo althans luidde de interpretatie van de paters die mij les gaven.

Als Kohlhaas in opstand komt is wraak zijn Leitmotiv. De behoefte aan vergelding is nooit een wijs raadsheer en terecht wordt Kohlhaas door een priester verweten dat hij zich gedraagt als ware hij de opperrechter zelf, zich in de plaats van god stelt. Maar voor de rest is het beroep dat de priester op de mens doet onaanvaardbaar. In de 16de eeuw had het gewone volk niets in te brengen en was het volkomen schatplichtig, horig en overgeleverd aan de luimen van de adel. Met medeweten van de clerus, sterker nog, de status quo was een gentlemen's agreement tussen adel en clerus.

Kohlhaas kan het hem aangedane onrecht niet accepteren en verzet zich. Hij wendt zich drie maal tot de rechter maar wordt ten laatste door een corrupte rechter in het ongelijk gesteld. Uiteindelijk komt hij tegenover de prinses te staan, zus van de Spaanse koning, die in hem een geestverwant ziet en er, in de versie van Arnaud de Pallières, voor zorgt dat hij wel zijn recht krijgt (zijn twee door de adel gestolen paarden krijgt hij terug met wat geld als schadeloosstelling) maar de prijs die Kohlhaas voor zijn principes betaalt is de doodstraf, hem opgelegd omdat hij zich verzet heeft tegen de machthebber.

Voornoemde Arnaud de Pallières maakte een prachtige film van deze Kohlhaas met Mads Mikkelsen in de hoofdrol. Een hem op het lijf geschreven rol, waarin hij als vanouds schittert door een minimum aan tekst en een maximum aan fysiek uitdrukkingsvermogen. De film is gesitueerd in de Chevennes en dat levert schitterende beelden op. Daarnaast een imposant geluidsdecor en zeer fraaie middeleeuwse muziek door Les Witches. Maar het acteren van Mikkelsen is wederom fenomenaal. Juist omdat hij erin slaagt meer te laten zien dan een broeierige blik, ook in deze film zie je hem de woorden denken die hij niet uitspreekt, je hoort geen tekst maar je leest hem wel.