Neemt uw geschiedenis ter harte

Ik heb het in deze kolommen al eens eerder over Susan Neiman gehad. Op 16 januari 2016 hield zij een lezing op het internationaal literatuurfestival Winternachten in Den Haag. Een verkorte versie treft u aan in de NRC van diezelfde dag. Een zeer interessante en gedenkwaardige rede, handelend over onze verantwoordelijkheid voor onze geschiedenis.

Neiman begint haar lezing met een exposé van de manier waarop de Duitsers in het reine proberen te komen met hun problematische geschiedenis. Maar hoe het ook zij, de Duitsers doen tenminste hun uiterste best lering te trekken uit hun geschiedenis.

Veel andere naties zijn door de Holocaust gepreoccupeerd maar, zegt Susan Neiman: "de aandacht voor Auschwitz is een vorm van verplaatsing van wat we niet willen weten over onze eigen nationale misdrijven". Om duidelijk te maken welk doel Neiman nastreeft, volgt hier een ruimer citaat:

Ik kies ervoor om gehoor te geven aan de aansporingen van Tvetan Todorov: Duitsers dienen over de specificiteit van de Holocaust te spreken, en joden over de universaliteit daarvan. Een Duitser die spreekt over de specificiteit van de Holocaust, neemt zijn verantwoordelijkheid; een Duitser die spreekt over de universaliteit daarvan ontkent die. Als ik door de verschillende wijzen waarop elk land zijn eigen nationale misdrijven heeft verwerkt een impliciete vergelijking maak tussen Auschwitz en Hiroshima, schrijf ik als joods Amerikaanse die ontzet is over de weigering van haar land om de eerste stap te zetten in het nemen van verantwoordelijkheid voor Hiroshima.

Vaak word je geconfronteerd met een verwijt van zelfhaat wanneer je een poging doet de geschiedenis van je eigen land te onderzoeken. 'Zet het verleden van je af en ga verder' is een slecht advies, aldus Neiman. "Want onverwerkte verledens gaan etteren en worden stinkende wonden".

Amerikanen en Europeanen hebben doorgaans weinig oog voor de zeer geringe geloofwaardigheid die zij in andere delen van de wereld nog tegenkomen. En ons morele gezag zal alleen maar verder afnemen zolang wij zelf geen oog hebben voor de door onszelf begane kwaadheden in onze verledens. De anti-westerse boodschappen van jihadgangers zijn niet helemaal vals. Neiman: "Een volwassen relatie met je eigen cultuur lijkt op een volwassen relatie met je eigen ouders. We profiteren allemaal van een erfgoed dat we niet hebben gekozen en niet kunnen veranderen. Opgroeien houdt onder meer in dat je besluit welk deel van dat erfgoed je als eigen wilt aanvaarden en hoe zwaar je dient te boeten voor de rest ervan".

Zeer wijze woorden van een door mij zeer bewonderde filosofe. Probeer dit gedachtegoed maar eens te slijten aan al die mensen die uit pure halsstarrigheid of door een ontstellend gebrek aan enige intelligentie geen afscheid wensen te nemen van onze zwarte piet.