dOCUMENTA(13)

Voor het scheiden van de markt in het voorlaatste weekend een bezoek gebracht aan de dOCUMENTA in Kassel. Heeft u belangstelling - en u zult niet teleurgesteld worden! - haast u dan want deze kunsttentoonstelling duurt nog slechts twee weken.
Deze dertiende versie werd samengesteld door Carolyn Christov-Bakargiev, Amerikaans schrijfster, museumdirecteur en kunstcurator. Zij bracht werk van 192 hedendaagse (niet helemaal hedendaags, ook Dali was vertegenwoordigd met twee schilderijen - kunstenaars bijeen verdeeld over een aantal locaties in de stad. De dOCUMENTA vindt eens in de vijf jaar plaats en duurt honderd dagen.
Wie een idee wil hebben van de actualiteit in de hedendaagse kunst - waar gaat kunst over, waar moet zij zich mee bezig houden, welke consequenties heeft dat voor de kunstenaar en diens werk - kan niet om Kassel heen. Met lichte vrees dat we alleen maar ergernis opwekkende installaties en andere vormen van conceptuele kunst zouden krijgen voorgeschoteld, reisden we af richting Kassel en namen onze intrek op een camping in Hannoverisch Muenden, een kleine dertig kilometer oostelijk van Kassel. Overigens een bezoek meer dan waard, dit kleine stadje dat vrijwel volledig bestaat uit vakwerkhuizen die zo kenmerkend zijn voor Niedersachsen en Hessen.

Maar terug naar de dOCUMENTA die vooral, zo was mijn indruk, ging over oorlog en het klimaat. Ik noem slechts een paar van de kunstwerken die ons meer dan gemiddeld boeiden. Niet alles werd meteen begrepen, je hebt het er met elkaar over en dat brengt je op ideeen, op mogelijke interpretaties. Sommige werken hangen nog lang in je hoofd alvorens onverwachte associaties je tot een plausibele uitleg brengen. Ik houd daar wel van, ik hoef het niet meteen te begrijpen. Die beelden blijven wel hangen of je zoekt ze nog eens op. Kunst mag wat mij betreft behagen en puur estethisch zijn maar het meest interessant is die kunst waarvan je je blijft afvragen, wat de maker ermee bedoelde.

Ghost Keeping van Istvan Csakany, video Artaud's Cave van Javier Tellez, Wave van Massimo Bartolini, video The most Electrified Town in Finland van Mika Taanila, een schitterende installatie van Thomas Bayrle in de dOCUMENTAHALLE - wat mij betreft een van de mooiste locaties van deze tentoonstelling -, een fascinerende video installatie van Nalini Malani over offensief en defensief, over mannelijk en vrouwelijk geweld, prachtige schilderijen in megaformaat van Julie Mehretu, de Leaves of Grass van Geoffrey Farmer - een overdonderende installatie met prenten en foto's uit het Amerikaans weekblad Life van 1935 tot 1985 -, wonderlijke schilderijen van Llyn Foulkes die ook nog een performance à la Toby Rix gaf, de intrigerende maar tamelijk onbegrijpelijke video Between the waves van Tejal Shah en wat mij betreft het absolute hoogtepunt, een tableau vivant van Goshka Macuga bestaande uit een foto van een groep mensen ergens in Kabul die vervolgens met moderne technieken werd geweven en opgehangen in een halfronde cirkel met ongekend grote afmetingen van circa 3 bij 20 meter. Tegelijkertijd werd er op een simultaan tentoonstelling in Kabul een geweven kleed met een voorstelling uit Kassel tentoongesteld. Het meest indrukwekkend misschien wel was The Repair from Occident to Extra-Occidental Cultures, een installatie van Kader Attia, waarin hij van munitie en wapentuig vervaardigde sieraden en gebruiksvoorwerpen liet zien die telkens in schril contrast stonden met de eigenlijke functie van kogel en helm; maar ook foto's van door wapens en munitie beschadigde lichamen uit de Eerste Wereldoorlog en de wijze waarop de geneeskunde ten velde daar soelaas had proberen te bieden; een aantal van deze beschadigde koppen had de kunstenaar in grote houten koppen gebeeldhouwd. En nog veel meer maar na twee dagen is het hoofd vol en zijn de voeten kapot.

Er was ook veel rotzooi te zien, ik kan het niet anders noemen. Ieder zal voor zichzelf uitmaken wat wel en wat niet tot kunst behoort. Laten we zeggen dat CCB er niet altijd in slaagde mij duidelijk te maken waarom ze voor een bepaalde kunstenaar had gekozen. In al die gevallen gaat het om conceptuele kunst die niet begrepen kan worden door het tentoongestelde werk alleen maar pas in een zekere context iets tot uitdrukking kan brengen. Veelal gaat dit gepaard aan gezwollen taal over Threeing of over een andere relatie tot de tijd of nog erger. Lees er de catalogus maar op na, veel daarvan is letterlijk en figuurlijk onverteerbaar. Niet dat een installatie per definitie onverteerbaar zou zijn, integendeel, er waren schitterende voorbeelden van tot de verbeelding sprekende installaties. Maar er zijn ook installaties die ik vooral als een minachting van de kunstconsument beschouw, het is rommel die alleen begrepen wordt door en gemaakt is voor kunstrecensenten en museumdirecteuren, niet voor het gewone publiek.

Maar ik vond het een prachtige tentoonstelling, deze dOCUMENTA(13). In die zin heeft CCB mij wél overtuigd. Over vijf jaar gaan we weer naar Kassel.

Foto: installatie van Thomas Bayrle