De Italiaan Maurizio Cattelan weet met opmerkelijke kunstwerken de gemoederen voortdurend bezig te houden. Sommigen zien hem als kunstenaar, anderen als beroepsprovocateur. Hoe het ook zij, de meeste van zijn werken zetten aan tot denken en leiden bijna altijd tot commotie en consternatie.
Zo ook zijn jongste installatie: een op zijn knieën biddende Hitler die door een ijzeren hekwerk het voormalig joodse getto in Warschau kan zien. Het beeld is alleen van een afstand van achteren te zien.
Het Simon Wiesenthal Centrum heeft al gesproken van "een zinloze provocatie die de nagedachtenis beledigt van de joodse slachtoffers van de nazi's". Dat mag het centrum natuurlijk vinden maar ik beschouw dat toch als een wel heel erg kortzichtige reactie. Ik zie werkelijk niet in hoe dit beeld beledigend zou kunnen zijn, laten we de discussie gebruiken om te bezien of je wellicht ook anders tegen dit beeld aan kunt kijken.
Hitler was niet gelovig en moest niets hebben van de katholieke kerk. Het is niet waarschijnlijk dat hij veel gebeden heeft in zijn leven. Maar hoe vaak niet zijn de ergste misdaden begaan onder vlag en wimpel van een geloof? Hoezeer is de mens niet gewend aan de ergste wandaden uit naam van een geloof of ideologie? Dit beeld vertegenwoordigt in deze zin de schijnheiligheid van de menselijke soort die enerzijds niets anders doet dan zijn wrede natuur volgen om anderzijds te proberen die wrede natuur in overeenstemming te brengen met een min of meer kunstmatige, want bedachte moraal en ethiek.
De knielende en biddende mens kun je daarnaast ook zien als een mens die zijn zonden overdenkt en boete doet. Maar dat beeld laat zich alleen met geweld verenigen met de gedachte aan Hitler, de verpersoonlijking van het kwaad. Hoe het ook zij, de gedachte dringt zich op dat het kwaad zich meestal niet als kwaad laat zien. Op het moment dat we het kwade herkennen, is het al te laat. En wie naar dit beeld kijkt, de moeite neemt er even bij stil te blijven staan, en de moeite neemt zich heel even in de recente geschiedenis te verdiepen, kan zich toch niet beledigd voelen? Ik zou haast zeggen: integendeel en ik hoop binnen niet al te lange tijd een reeds lang geplande reis naar Auschwitz en Warschau te kunnen maken. Ik hoop dit beeld er dan nog steeds aan te treffen.
Foto AP
Geen opmerkingen:
Een reactie posten