Susan Neiman is een Amerikaans filosofe en essayiste en zij houdt vandaag de Socrateslezing op uitnodiging van het Humanistisch Verbond. Een verkorte versie van haar lezing staat in de NRC van dit weekend en voor wie het niet las, geef ik hier een korte samenvatting. Het is immers meer dan de moeite waard!
Het grote verschil tussen Europa en de Verenigde Staten is dat vrijheden, een dak boven je hoofd en gezondheidszorg in Europa sinds de Verlichting werden gedefinieerd als een recht, terwijl ze in de VS als een gunst worden beschouwd. Maar, stelt Neiman, Europa gaat nog verder en stelt zelfs kunst en cultuur ter beschikking aan haar bevolking. Ook dat is in de VS ondenkbaar.
Het lijkt erop, aldus Neiman, dat de Europeanen wel de laatsten zijn die zich realiseren wat de Verlichting allemaal heeft opgeleverd. En dat terwijl Europa de ideeën van de Verlichting als universele waarden opvatte en als eerste continent het internationalisme naar waarde wist te schatten.
Natuurlijk, er zijn vele wandaden begaan waarvoor schaamte een passende reactie is maar de Europeanen, zegt Neiman, lijken zich zozeer te schamen voor hun eigen geschiedenis dat ze niet trots durven zijn op alles wat desondanks wel bereikt werd. Bij volwassen worden hoort dat je niet alle samenstellende delen van je erfenis hoeft te aanvaarden, maar er zijn er ongetwijfeld vele die je wel wilt accepteren. Als de progressieve mens dat niet doet, zullen conservatieven de Leitkultur als hun exclusieve domein opeisen en dat is precies wat de populistische bewegingen in Europa doen.
Zij vat haar betoog heel beeldend en bondig samen in de volgende constatering: "In termen van geschiedenis, geografie, klimaat en cultuur kunnen Kansas en Hawaii nauwelijks méér van elkaar verschillen, maar als we over die verschillen nadenken, doen we dat om de diversiteit van Amerika te loven en niet om ons af te vragen of de unie moet worden ontbonden".
Beter kun je de mysantropische Europese ziekte van dit moment niet schetsen. Het is het beste antwoord op al diegenen die menen dat Europa tot mislukken gedoemd is vanwege de grote regionale verschillen. Ik stel Amerika niet graag ten voorbeeld maar in deze discussie maak ik daarvoor graag een uitzondering. Ik wil geregeld beweren dat intelligentie en het aanvaarden van de godsidee niet samen gaan en ik ben gretig bereid deze redenatie uit te breiden: intelligentie verdraagt zich niet met het afwijzen van de Europese eenwording.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten