Godschaamte

 

Een mooi woord, wel, dit godschaamte. Bedacht door schrijver en columnist Stephan Sanders. Net als voor hem Willem Jan Otten, Vonne van der Meer, Kristien Hemmerechts en Esther Gerritsen, heeft nu ook Stephan Sanders de weg naar het geloof gevonden. En kennelijk leven zij allen in een omgeving waar ze zich voor hun geestelijke wending moeten verantwoorden. Ik vraag me af of dat daadwerkelijk het geval is. In de eerste plaats vraag ik me af waarom iemand, die de weg naar een kerkgenootschap is ingeslagen, daarvan luidkeels kond moet doen. Is dat nu echt iets wat de samenleving moet weten? Sanders meent dat het zich bekennen tot een geloofsrichting 'het nieuwe taboe' is. Ik geloof daar helemaal niets van.

Voor mij persoonlijk zou zo'n 'Werdegang' nooit het einde van een vriendschap in kunnen houden. Maar als een goede vriend of vriendin, van wie ik meen dat hij of zij (of hun, for that matter) ruimschoots met de rede is bediend, desondanks een geloofsrichting in wil slaan, zou dat zeker stof tot discussie opleveren. Wie een ander hierom desavoueren of anderszins veroordelen wil, is bekrompen en niet goed bij zijn hoofd.

Wie hier vaker komt, weet dat ik een weldoordachte atheïst ben, geen meeloper en zeker ook niet plat, militant of rabiaat. Ik heb mij voor die geesteshouding nog nooit hoeven verantwoorden en zou ik daarvoor ter verantwoording worden geroepen, dan zou mijn antwoord uit zwijgen bestaan. Als mensen niet meer voldoende hebben aan de rede om de weg te vinden in hun leven, vind ik dat spijtig en eerlijk gezegd ook dom. De rede is nu eenmaal niet verenigbaar met godgeloof. In mijn leven en leefopvatting is er ook geen enkele noodzaak voor een god. Ik maak een kort uitstapje naar Rilke, die dichtte:

Was wirst du tun, Gott, wenn ich sterbe?
Ich bin dein Krug (wenn ich zerscherbe?)
Ich bin dein Trank (wenn ich verderbe?)

Bin dein Gewand und dein Gewerbe,
mit mir verlierst du deinen Sinn.

Dat is toch een fraaie zin met een diepe betekenis: met mij verlies jij je zin! Zonder mij, denkend en gelovend mens, ben jij, god, niets, voeg je nergens iets toe. Je wilde immers dat ik heerste over de natuur, over plant en dier. Ik ben jouw schepsel maar als ik er niet meer ben, waaraan ontleen je dan voor jezelf nog enige zin? Als er niemand meer is die jou als leidsman volgt, die je aanbidt? Is dit gedicht van Rilke niet een prachtig bewijs voor de stelling dat niet god de mens maar de mens god schiep?

Enfin, daarover zou ik het gesprek met zo'n goede vriend of vriendin wel aan willen gaan, maar veroordelen? Dat zou een belediging van de rede zijn. Nu kunt u zeggen: is iemand dom vinden niet hetzelfde als iemand veroordelen? We moeten natuurlijk oppassen voor semantische spelletjes maar iemand dom vinden is weliswaar een oordeel maar geen veroordeling. In de eerste plaats zou ik nooit tegen iemand zeggen: "ik vind jou dom". Maar ik zou daar zeker nooit op laten volgen:  "en daarom wil ik je niet meer zien".