In een interessant artikel in de NRC van 19 januari betoogt hoogleraar theologie Stefan Paas dat cartoonisten juist kracht zouden tonen door zich te beheersen. Hij pleit voor zelfcensuur maar noemt het zelfbeheersing. Daarmee sluit hij zijn artikel ook af: "Want beschaving is, in één woord, zelfbeheersing". Dit laatste ben ik overigens geheel met hem eens.
Toch heb ik moeite met zijn argumentatie. In de democratie is het machtsmonopolie toegekend aan de staat. De burgers zien af van het gebruik van wapengeweld omdat zij de staat vertrouwen en weten dat ze bij onenigheid bij de rechter terecht kunnen. Het toekennen van het geweldsmonopolie aan de staat maakt vrijheid van meningsuiting mogelijk. Paas hierover: "Pas als de kalasjnikovs zwijgen, spreekt de pen".
Maar, vervolgt Paas, te denken dat er een gelijk speelveld is ontstaan omdat iedereen woorden met woorden kan bestrijden is een misverstand. Met andere woorden: de minder assertieven en taalminnenden onder ons moeten beschermd worden tegen een al te snedige tong of puntige pen. Macht schept immers verantwoordelijkheid en onderdeel van het stilzwijgende sociaal contract is dat de machtige zich beheerst en niet meteen het volle arsenaal aan wapenen inzet. Anders gezegd: het is een teken van kracht wanneer schrijvers en tekenaars zich beheersen.
Paas verzet zich tegen het vermeende recht om te kwetsen of blasfemisch te zijn. "de mogelijkheid om anderen te kwetsen is een onvermijdelijk gevolg van de vrijheid van meningsuiting, niet de kern ervan". Met dit laatste ben ik het overigens volledig eens.
Ook ik vind het een teken van beschaving wanneer we onszelf beheersen. Dat we afzien van wapens of fysiek geweld om onze zin te krijgen. Maar wanneer je niet meer mag zeggen of uitdrukken wat je denkt of vindt - er is altijd wel iemand die er aanstoot aan neemt - komen we wel heel dicht in de buurt van de gedachtenpolitie.
Ook Paas ziet de aan/uit-knop over het hoofd. Je hoeft niet te zien wat je niet aanstaat, bladzijden kunnen worden omgeslagen, knoppen kunnen ingedrukt en als je echt vindt dat een ander te ver is gegaan leg je die zaak voor aan de rechter.
En in dit verband wil ik er graag nog op wijzen dat het het vorige kabinet niet is gelukt blasfemie strafbaar te doen stellen. Net als Cas Mudde bepleit Paas zelfcensuur op grond van zoiets ondefinieerbaars als goede smaak.
Ook rept Paas met geen woord over de lichtgeraaktheid van de gelovige. Ik ondersteun zijn oproep tot zelfbeheersing maar blijf - ook in gods naam - af van schrijvers en cartoonisten. Democratie vraagt ook een beetje eelt op de ziel en wanneer we het vrije woord opofferen aan zoiets strikt individueels als geloof is het gauw gedaan met die democratie. Democratie is niet voor watjes.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten