woensdag 24 maart 2021

Sensitivity reading - cul de sac

 

Ik verbaas me al jarenlang over de onuitroeibare neiging op Amerikaanse universiteiten om onwelgevallige uitingen te vermijden, te boycotten en te verbieden.Niet zelden komt het voor dat politiek ongewenste sprekers zonder meer worden geboycot en zelfs geweerd van het spreekgestoelte. Dit zou met name common opractice zijn op als links bekend staande universiteiten. Of dit laatste klopt, weet ik niet. Maar ik wil wel alvast meegeven dat het weren van sprekers op politieke gronden uiterst verwerpelijk is. 

Op het Amerikaanse reedsyblog is te lezen: "Sensitivity readers are a subset of beta readers who review unpublished manuscripts with the express purpose of spotting cultural inaccuracies, representation issues, bias, stereotypes, or problematic language. While these readers are not new to the publishing landscape, they have recently risen to prominence. Thanks to encouragement from organizations like We Need Diverse Books, there has been an earnest push to include more diverse characters in published literature, though some of these good-faith efforts have met with mixed reception". Een goed blog overigens, dat de voors en tegens van sensitivity reading toelicht zonder een standpunt in te nemen of een advies te geven.


Ik zou zelf wel wat verder willen gaan: sensitivity reading is alleen iets voor schrijvers die het gevoel hebben niet genoeg kennis over een onderwerp of thema vergaard te hebben. Als een schrijver uit vrije wil besluit zijn literair product eerst door ervaringsdeskundigen te laten lezen alvorens de definitieve versie te publiceren, dan is daar niets op tegen. Het wordt een geheel andere zaak wanneer het inschakelen van sensitivity readers bij complexe of heikele thema's een vaste procedure wordt. Ik zou onder zulke omstandigheden niet langer iets willen publiceren. Misschien zelfs ook niet meer willen lezen!

Dit is overigens geen nieuw thema. In de wereld van de klassieke muziek is vaak genoeg de vraag gesteld of een Chinese pianist of violist wel in staat moet worden geacht klassieke werken van Europese componisten uit te voeren, hoe briljant in hun technisch kunnen ze ook mogen zijn. Op dezelfde manier zijn er fanaten die menen dat een ongelovige niet voluit kan genieten van de Mattheus Passion. Heel recent hadden we hier de controverse over de vertaling van het gedicht van Amanda Gorman door Marieke Lucas Rijneveld. En zouden we Madame Bovary alsnog af moeten serveren omdat een man in het midden van de negentiende eeuw zich absoluut niet zou hebben kunnen verplaatsen in een vrouw, ook al heette hij Gustave Flaubert? En wat te denken van de nieuwe vertaling van Dante's Hel waar Mohammed geheel uit weggeretoucheerd werd. Ik wilde niet  nodeloos kwetsen, verantwoordde de uitgever zich. Deze uitgever , Ton den Boom, is een drol en een schertsfiguur natuurlijk! En de vertaalster had zich hier ook van moeten distantiëren.

Waar het wat mij betreft om gaat is dat een schrijver in absolute vrijheid zijn of haar werk moet kunnen doen. Welke maatstaven de schrijver zelf hanteert, is uitsluitend aan hem of haar. Recensenten en lezers kunnen de schrijver achteraf bekritiseren of loven. Een schrijver die sensititvy readers accepteert is geen schrijver maar een onzekere publicist. Als men besluit van zulke lezers gebruik te maken, moet dat dan ook niet vermeld worden bij het vrijgeven van de publicatie? Of, erger nog, moeten die sensitivity readers dan als co-auteurs worden vermeld? Nee, dit is een doodlopende weg.

Geen opmerkingen: